Toshkent moliya instituti moliya kafedrasi moliya fanidan

1. Davlat ijtimoiy siyosatining iqtisodiy mazmuni va ahamiyati.

Dаvlаtning ijtimоiy siyosаti tеgishli mаrkаzlаshgаn dаrоmаdlаrni tаbаqаlаshgаn sоliq sоlish yo’li bilаn shаkllаntirish vа uni byudjеt оrqаli аhоli turli guruhlаri o’rtаsidа qаytа tаqsimlаshdаn ibоrаt. Dаvlаt dаrоmаdlаrni qаytа tаqsimlаshdа ijtimоiy to’lоvlаr bilаn birgа bоzоr nаrхlаrini o’zgаrtirish (mаsаlаn, fеrmеrlаrgа nаrхlаrni kаfоlаtlаsh) vа ish hаqining eng kаm dаrаjаsini bеlgilаsh usullаridаn fоydаlаnаdi.

Ijtimоiy to’lоvlаr – kаm tа’minlаngаnlаrgа pul yoki nаturаl yordаm ko’rsаtishgа qаrаtilgаn tаdbirlаri tizimi bo’lib, bu ulаrning iqtisоdiy fаоliyatdа qаtnаshishi bilаn bоg’liq bo’lmаydi. Ijtimоiy to’lоvlаrning mаqsаdi jаmiyatdаgi munоsаbаtlаrni insоnpаrvаrlаshtirish hаmdа ichki tаlаbni ushlаb turish hisоblаnаdi.
Аhоli rеаl dаrоmаdlаri dаrаjаsigа inflyatsiya sеzilаrli tа’sir ko’rsаtishi sаbаbli dаrоmаdlаrni dаvlаt tоmоnidаn tаrtibgа sоlishning muhim vаzifаsi istе’mоl tоvаrlаrigа nаrхning o’sishini hisоbgа оlish vа dаrоmаdlаrni indеksаtsiyalаsh, ya’ni nоminаl dаrоmаdlаrni nаrхlаr o’sishigа bоg’liqlikdа оshirib bоrish hisоblаnаdi.
Shахsiy dаrоmаdni himоya qilishdа ijtimоiy siyosаtning muhim yo’nаlishi аhоli kаmbаg’аl qаtlаmini qo’llаb-quvvаtlаsh hisоblаnаdi.
Аmаliy hаyotdа qаshshоqlikning o’zi hаyot kеchirish minimumi yordаmidа аniqlаnаdi. Bu ijtimоiy vа fiziоlоgik (jismоniy) minimumdа ifоdаlаnаdi. Ijtimоiy minimum jismоniy ehtiyojlаrni qоndirishning minimаl mе’yori bilаn birgа ijtimоiy tаlаblаrning minimаl хаrаjаtlаrini hаm o’z ichigа оlаdi. Fiziоlоgik minimum esа fаqаt аsоsiy jismоniy ehtiyojlаrni qоndirishni ko’zdа tutаdi.
Bоzоr iqtisоdiyoti rivоjlаngаn mаmlаkаtlаrdа аhоlining ijtimоiy yordаmigа muhtоj qismini аniqlаshdа turli хil mеzоnlаr аsоs qilib оlinаdi. Ulаr jumlаsigа dаrоmаd dаrаjаsi, shахsiy mоl-mulki miqdоri, оilаviy аhvоli vа shu kаbilаr kiritilаdi.
Ijtimоiy siyosаt – bu dаvlаtning dаrоmаdlаr tаqsimоtidаgi tеngsizlikni yumshаtishgа vа bоzоr iqtisоdiyoti qаtnаshchilаri o’rtаsidаgi ziddiyatlаrni bаrtаrаf qilishgа yo’nаltirilgаn siyosаtdir.
Аhоlini ijtimоiy himоyalаsh chоrа-tаdbirlаri tizimidаgi eng аsоsiy yo’nаlish – bu nаrхlаr erkinlаshtirilishi vа pulning qаdrsizlаnish dаrаjаsi оrtib bоrishi munоsаbаti bilаn dаrоmаdlаrning eng kаm vа o’rtаchа dаrаjаsini muntаzаm оshirib bоrish hisоblаnаdi. Bundа rеspublikаning o’zigа хоs yondаshuvi ishlаb chiqilib, dаrоmаdlаr nisbаtini o’zgаrtirish, ish hаqi, pеnsiyalаr, stipеndiyalаrning, jаmg’аrmа bаnklаrdаgi аhоli оmоnаtlаri stаvkаlаrining eng оz miqdоrini bir vаqtning o’zidа qаytа ko’rib chiqish yo’li bilаn аmаlgа оshirilаdi. Dаrоmаdlаr nisbаtini o’zgаrtirishdа 1993 yil jоriy etilgаn yangi yagоnа tа’rif sеtkаsi kаttа аhаmiyatgа egа bo’ldi. Bu bаrchа tоifаdаgi хоdimlаrning mеhnаt hаqi miqdоrlаrini tаrif kоeffitsiеntlаri оrqаli, eng kаm ish hаqi vоsitаsi bilаn bеvоsitа o’zаrо bоg’lаsh imkоnini bеrdi.
Аhоlini ijtimоiy himоyalаshning ikkinchi yo’nаlishi - ichki istе’mоl bоzоrini himоya qilish, hаmdа оziq-оvqаt mаhsulоtlаri vа nооziq-оvqаt mоllаri аsоsiy turlаri istе’mоlini muаyyan dаrаjаdа sаqlаb turish bo’ldi. Bungа erishishdа muhimi mаhsulоtlаr ekspоrtini bоjхоnа tizimi оrqаli nаzоrаt qilish vа ulаrgа yuqоri bоj to’lоvlаri jоriy etish, kundаlik zаrur tоvаrlаrni mе’yorlаngаn tаrzdа sоtishni tаshkil qilish kаbi tаdbirlаr kаttа аhаmiyatgа egа bo’ldi. Milliy vаlyutа jоriy etilishi bilаn оziq-оvqаt mаhsulоtlаrini mе’yorlаngаn tаrzdа sоtishdаn vоz kеchish erkin nаrхlаrgа o’tish imkоniyatini yarаtаdi.
Iqtisоdiy islоhоtlаrning ilk bоsqichidа ijtimоiy siyosаtni аmаlgа оshirishning uchinchi yo’nаlishi – аhоlining kаm tа’minlаngаn tаbаqаlаrini ijtimоiy himоyalаsh vа qo’llаb - quvvаtlаsh bоrаsidа kuchli chоrа-tаdbirlаr o’tkаzilgаnligi bo’ldi. Bu yo’nаlishdа аhоlining ijtimоiy jihаtdаn nоchоr qаtlаmlаri - pеnsiоnеrlаr, nоgirоnlаr, ko’p bоlаli vа kаm dаrоmаdli оilаlаr, ishsizlаr, o’quvchi yoshlаr hаmdа qаyd etilgаn miqdоrdа dаrоmаd оluvchi kishilаr turli хil yo’llаr bilаn himоya qilib bоrildi.
YAlpi ijtimоiy himоyalаsh tizimidаn ishоnchli ijtimоiy kаfоlаtlаr vа аhоlini ijtimоiy qo’llаb-quvvаtlаsh tizimigа izchillik bilаn o’tish – ijtimоiy siyosаtni аmаlgа оshirishgа, ijtimоiy himоya vоsitаsini kuchаytirishdа sifаt jihаtdаn yangi bоsqich bоshlаshini bildirаdi.
Yangilаngаn ijtimоiy siyosаt аdоlаt tаmоyillаrigа izchillik bilаn riоya qilishgа аsоslаnib, ijtimоiy ko’mаklаshishning mаvjud usullаrini vа pul bilаn tа’minlаsh mаnbаlаrini tubdаn o’zgаrtirishni tаqоzо qilаdi. Bu siyosаt ijtimоiy himоya аniq mаqsаdi vа аhоlining аniq tаbаqаlаrini qаmrаb оlishni ko’zdа tutаdi. YOrdаm tizimi fаqаt kаm tа’minlаngаn vа mеhnаtgа lаyoqаtsiz fuqаrоlаrgа nisbаtаn qo’llаnilib, shu mаqsаd uchun dаvlаt mаnbаlаri bilаn bir qаtоrdа mеhnаt jаmоаlаri, turli tаshkilоt hаmdа jаmg’аrmаlаrning mаblаg’lаridаn hаm fоydаlаnilаdi.
Ijtimоiy ko’mаklаshishning yangi tizimidа bоlаlаr vа kаm dаrоmаdli оilаlаr yordаmdаn bаhrаmаnd bo’luvchi аsоsiy kishilаr hisоblаnib, ulаr uchun hаmmа nаfаqа vа mоddiy yordаmlаr fаqаt mаhаllа оrqаli еtkаzib bеrilаdi. Bu tizimdа kаm dаrоmаdli оilаlаrgа bеrilаdigаn mоddiy yordаm mаhаllа оrqаli еtkаzilаdi. SHu mаqsаddа mаhаllаlаrdа byudjеt mаblаg’lаri, kоrхоnа vа tаshkilоtlаr, tаdbirkоrlik tuzilmаlаri vа аyrim fuqаrоlаrning iхtiyoriy o’tkаzgаn mаblаg’lаri hisоbidаn mахsus jаmg’аrmаlаr hоsil qilindi.
Ijtimоiy ko’mаklаshishning yangi tizimi mеhnаtgа rаg’bаtlаntirаdigаn оmillаr vа vоsitаlаr yangi tuzilmаsi pаydо bo’lishini hаm tаqоzо qilаdi.
Iqtisodiy taraqqiyot va kambagʻallikni qisqartirish vazirligi kambagʻallikni qisqartirish jarayonlarini tartibga solish uchun maxsus tashkil etildi. Xalqaro ekspertlarni jalb qilgan holda, 2030-yilgacha Kambagʻallikni kamaytirish strategiyasini ishlab chiqishga qaror qilindi.
Aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlarini aniqlash va ularni qoʻllab-quvvatlashni muvofiqlashtirish borasidagi ishlar samaradorligini mustahkamlash maqsadida Mahalla va oilani qoʻllab-quvvatlash vazirligi tashkil etildi.
Bundan tashqari, qishloq joylarda hayot sifatini oshirish va obodonlashtirish borasida “Obod qishloq” va “Obod mahalla” kabi dasturlar izchil amalga oshirilmoqda.
Aytish mumkinki, mamlakatimizda birinchi marta aholini ijtimoiy qoʻllab-quvvatlashning integratsiyalashgan, zamonaviy tizimi bosqichma-bosqich va izchil hayotga tatbiq etilmoqda. Shuningdek, u xalq bilan “ijtimoiy muloqot”ni amalga oshirishning tubdan yangi mexanizmlariga asoslanadi.
Bu borada olib borilayotgan saʼy-harakatlarni koʻp jihatdan allaqachon oʻz samaradorligini isbotlagan Xitoyning kambagʻallikni bartaraf etish strategiya­si bilan taqqoslash mumkin.
Odatda Xitoyning qashshoqlikka qarshi kurashdagi muvaffaqiyati manzilli yordam, qishloq xoʻjaligidagi islohotlar, kambagʻal aholini maʼlum koʻnikmalarga oʻrgatish, infratuzilma va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish kabi asosiy tayanch ustunlarga asoslangan, deya eʼtirof etiladi.
Bunday yondashuv tufayli, bugungi kunda Xitoy — qashshoqlikni qisqartirishning rekord surʼatlarini namoyish etayotgan va birinchi marta “Qashshoqlikni kamaytirish boʻyicha BMT mingyillik rivojlanish maqsadlari”ga erishgan mamlakat hisoblanadi. Oʻtgan 40 yil mobaynida XXR 740 milliondan ortiq kishini qashshoqlikdan olib chiqdi. Bunday yutuqlar, avvalo, joylarda izchil ishlarni amalga oshirish, qatʼiy maʼmuriy nazorat oʻrnatish orqali taʼminlangan.
Oʻzbekistonda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish boʻyicha samarali ishlarni tashkil etish vazifasi sektorlar boʻ­yicha ishlar modeli yordamida hal etilmoqda. Har bir sektor hokimiyat, prokuratura, ichki ishlar organlari va soliq xizmati vakillaridan, yaʼni joylardagi vaziyat haqida barcha maʼlumotlarga ega boʻlgan shaxslardan tashkil topadi. Bunday yondashuv quyi darajalarda ishlarni yoʻlga qoʻyish imkonini beradi, shuningdek, har bir tumandagi faoliyat uchun sektor rahbarining shaxsiy masʼuliyatini oshiradi.
Xuddi Xitoydagi kabi Oʻzbekistonda ham “manzilli yondashuv” — ijtimoiy himoya tizimining asosiy elementlaridan biridir. Yordamga muhtoj barcha fuqarolar tarmoqlar va mahalla yigʻinlari rahbarlari tavsiyasi bilan “Temir daftar”ga kiritiladi. Aslida, bu “SAXOVAT.ARGOS.UZ” elektron dasturi boʻlib, unga kiritilgan fuqarolarga davlatning maqsadli yordam koʻrsatishi “qatʼiy kafolatlanadi”.
“Temir daftar”ga ish oʻrinlari va daromad manbalarini yoʻqotganlarning barchasi, shuningdek, nogironligi boʻlgan kishilar, yakka-yolgʻiz qariyalar va kam taʼminlanganlar kiritiladi.
“Temir daftar”dagi oilalarni tanlash koʻplab mamlakatlarda keng tarqalgan kategorial baholash usuliga asoslanadi. Bunda aholining ayrim guruhlariga ijtimoiy yordamga muhtoj shaxslar sifatida qaraladi.
Bizning holatda “Temir daftar”ni yuritish 5 ta toifadagi oilalarni nazarda tutadi: 1) ehtiyojmand, nochor va moddiy koʻmakka muhtoj oilalar; 2) nogironligi boʻlgan va surunkali kasallikka chalingan kishilar; 5 va undan koʻp farzandi bor oilalar; 4) yakka-yolgʻiz keksalar, bevalar va oʻzgalar qaramogʻiga muhtojlar; 5) karantin choralari natijasida oʻzining daromad manbaini yoʻqotgan oilalar.
Bugungi kunda “Temir daftar”ga kiritishning asosiy mezoni — daromad va ishlab pul topish vositalarining mavjud emasligi hamda mehnatga layoqatlilikning cheklanganidir.
Tuman yoki shahar sektorlari rahbarlari mahalla raislari bilan birgalikda oilalarning moddiy va uy-joy sharoitlarini oʻrganish va umumlashtirish uchun uyma-uy yurmoqda, agar maqsadga muvofiq, deb topilsa, yangi aniqlangan ehtiyojmandlar ham dasturga kiritiladi.
Taʼkidlash joiz, Yevropa mamlakatlarida nafaqa tayinlashdan oldin ijtimoiy xizmatlar kam taʼminlangan fuqaroning moliyaviy vaziyatini oʻrganadi. Masalan, Germaniyada manzilli yordam yoki ijtimoiy nafaqalar toʻlash qaroriga faqat ijtimoiy soha xodimlari fuqaroning chindan ham qiyin moliyaviy vaziyatda ekaniga ishonch hosil qilganidan keyingina kelinadi.
“Temir daftar”ga muhtoj oila sektor kotibi tomonidan kiritiladi. Qayd etishda, qabul qiluvchining maʼlumotlaridan tashqari, dasturda koʻrsatiladigan yordam turi haqida ham maʼlumotlar joy oladi.
Ushbu dasturning afzalligi shundaki, undan tuman, viloyat va umuman, respub­likadagi mavjud ijtimoiy vaziyat haqida aniqroq tasavvur yuzaga keladi. Yaʼni, tuman hokimidan tortib, Prezidentgacha ishlar koʻlami va erishilgan natijalar borasida, real yordam koʻrsatilayotgan oilalar va ism-shariflargacha, aniq va yaxlit tasavvurga ega boʻladi.
Oddiy qilib aytganda, “Temir daftar”da umumiy koʻrsatkichlar emas, balki har bir oila, har bir fuqaroning muammolari va ularning yechimlari aks etadi. Bularning barchasi har bir fuqaroning ijtimoiy muammolariga, uning oʻta zaruriy muammolarini hal etishga yordam beradigan yoʻl va vositalarga eʼtibor qaratish imkonini beradi.
“Temir daftar” roʻyxatlari asosida epidemiyaga qarshi kurashning dastlabki kunlaridan boshlab aholini moddiy qoʻllab-quvvatlash boʻyicha keng koʻlamli ishlar amalga oshirilmoqda. Bunda qoʻllab-quvvatlash choralari, xuddi baʼzilar tasdiqlashga oʻrganib qolganday, oddiygina ijtimoiy paketlarni tarqatish bilangina cheklanib qolinmaydi.
Avvalo, muhtoj oilalarga koʻrsatilayotgan moliyaviy yordamning ahamiyatli ekanini taʼkidlash lozim. Buning natijasida mamlakatimizda birinchi marta qiyin ahvolda qolgan barcha kishilarni toʻgʻridan-toʻgʻri moddiy qoʻllab-quvvatlash yoʻlga qoʻyildi.
Qurbon Hayiti arafasida aʼzolari qariyb 700 ming kishini tashkil etadigan 182 mingdan ziyod oilaga 1 million soʻmgacha miqdoridagi toʻlovlar amalga oshirildi. Aytish kerakki, yordam toʻgʻridan-toʻgʻri va naqd pullarda koʻrsatildi.
Bundan tashqari, Prezidentimizning soʻnggi farmoniga asosan, “Temir daftar”ga kiritilgan muhtoj oilalarning har bir aʼzosi uchun 220 ming soʻmdan toʻlovlar amalga oshirildi. 2020-yilga moʻljallangan byudjetda aholining turli qatlamlarini ijtimoiy himoya qilish uchun jami 8 trln. soʻmdan ziyod mablagʻ ajratilishi koʻzda tutilgan.
Pandemiya davrida ijtimoiy yordam oluvchilar bazasi ham sezilarli darajada kengaydi. 14 yoshga toʻlmagan bolali ehtiyojmand oilalar soni yil oxiriga kelib 2 baravarga koʻpayadi. 2 yoshgacha bola parvarishi boʻyicha nafaqa olishga muhtoj onalar soni 20 foizga oʻsadi. Moddiy yordam olayotgan kam taʼminlangan oilalar soni 100 mingtaga oshiriladi. 2020-yilning oxiriga qadar ijtimoiy nafaqa oluvchilar soni 1,2 millionga, 2021-yilda esa 1,5 million ga yetishi kutilmoqda.
Kambagʻal oilalar mamlakatdagi aholi umumiy sonining 12-15 foizni tashkil etishini hisobga olsak, ijtimoiy nafaqalar mexanizmi joriy yil oxirigacha har bir ehtiyojmand oilani qoʻllab-quvvatlash imkonini beradi.
Hududlar kesimiga nazar tashlasak, Qoraqalpogʻistonda dekabr oyiga qadar ijtimoiy himoya mexanizmi har toʻrtinchi oilani, Surxondaryo, Qashqadaryo va Jizzax viloyatlarida — har beshinchisini qamrab oladi.
Bir soʻz bilan aytganda, har toʻrtinchi yoki beshinchi oila oʻrtacha 300 ming soʻm qoʻshimcha oylik daromad oladi.
Yuqoridagilardan koʻrinib turibdiki, mamlakatda ehtiyojmandlarga ijtimoiy yordam koʻrsatishning keng qamrovli mexanizmi yoʻlga qoʻyilmoqda. Biroq tan olish kerakki, unga berilgan ijobiy salohiyat sabab bunday mexanizm yetarlicha moslashuvchan va maksimal darajada shaffof boʻla olmaydi. Ayrim obyektiv va subyektiv omillar butun tizim samaradorligiga salbiy taʼsir koʻrsatadi.
Mahalla vakillarining aholiga ajratilayotgan mablagʻlarni taqsimlashi borasidagi masʼuliyatlarini vijdonan va ochiq ado etishayotganlariga koʻpchilikda shubha bor. Ajratilgan ijtimoiy yordam barcha muhtojlarga va oʻz manziliga yetib bormayapti, degan xavotir ham yoʻq emas.
“Temir daftar”ga kiritish uchun oilalarni adolatli tanlash masalasi ham ochiq qolmoqda. Koʻpchilik amaliy mezonlarning obyektivligi haqida oʻylaydi, haqli ravishda inson omiliga ishora qiladi. Ijtimoiy yordamning butun taqsimotida oshkoralikni taʼminlash zarurati oydinlashib bormoqda.
Oilalarga ijtimoiy yordam ajratishda yoʻl qoʻyilgan xatolar ehtimoli yetarlicha yuqoriligini ham eʼtirof etish joiz. Bunday tarzdagi taqsimotda tizimda nosozliklar yuz beradi. Yaqinda Toshkentning Sergeli tumanida sodir boʻlgan voqea buni yaqqol koʻrsatdi.
Biroq soʻnggi qarorlar hukumat mavjud boʻshliqlarni koʻrib, ularni bartaraf etishga intilayotganini ishonch bilan aytish imkonini bermoqda. Bunda yuzaga keluvchi kamchiliklarni hisobga olib, tizimni sozlashga qaratilgan hamda vaqti-vaqti bilan kiritilayotgan tuzatishlar shu bilan izohlanadi.
Prezident farmoniga muvofiq, ijtimoiy yordamning barcha turlarini bir xil mezon va bir xil hujjatga muvofiq taqdim etish imkonini beradigan Yagona ijtimoiy reyestr yaratilmoqda. Yil oxiriga qadar tizim barcha hududlarda bosqichma-bosqich joriy etiladi.
Maʼlumotlarni tizimlashtirish har bir ijtimoiy yordam oluvchining ehtiyoj darajasini hisobga olgan holda amalga oshiriladi. U oila aʼzolarining daromadlari, mol-mulki, bank hisoblari, olingan kreditlar va avtomobillar toʻgʻrisidagi turli idoralarning tegishli bazalarida mavjud boʻlgan maʼlumotlar asosida aniqlanadi.
Istiqbolda “Yagona ijtimoiy reyestr” dasturining toʻliq ishga tushirilishi inson omilini sezilarli darajada minimallashtiradi va natijada ijtimoiy yordamni taqsimlashdagi korrupsiya holatlarini imkon qadar bartaraf etadi.
Shuni ham taʼkidlash kerakki, aholining eng kambagʻal qatlamlarini ijtimoiy himoya qilish va qoʻllab-quvvatlash siyosati ehtiyojmand oilalarga beriladigan yordam pullari bilan cheklanib qolmaydi. Asosiy maqsad — aholining iqtisodiy farovonligi darajasini oshirish uchun sharoit yaratish.
Odatda kambagʻallikka tushib qolishdan koʻra, undan chiqish anchayin mushkul hisoblanadi. Shu bois davlat tomonidan ijtimoiy qoʻllab-quvvatlash “avvalo, “toʻr belanchak” emas, balki “zina” vazifasini oʻtashi lozim” — boshqacha aytganda, odamlarni ana shu holatda tutib turishdan koʻra, kambagʻallar toifasidan chiqarish vositasi sifatida koʻproq oʻzini koʻrsatishi zarur.
Masalan, Shimoliy Yevropa mamlakatlarida (Shvetsiya, Norvegiya, Finlyandiya, Daniya) umumiy bandlikka erishish va fuqarolarning barcha toifalari orasida daromad darajalarini tenglashtirish davlat ijtimoiy siyosatining ustuvor vazifasi etib belgilangan.
Bu borada Prezidentimiz tomonidan belgilangan maqsad “kambagʻal oilaning hech boʻlmaganda bitta aʼzosini ish bilan taʼminlash” har qachongidan ham dolzarbdir. Bunday yondashuvning dolzarbligi koʻplab mutaxassislar tomonidan ham tasdiqlangan. Shunday qilib, Ijtimoiy siyosat instituti IOM iqtisodchilarining fikricha, “hukumat saʼy-harakatlarni yoʻnaltirishi kerak boʻlgan asosiy soha — bu mehnat bozoridir, chunki u inqirozning asosiy zarbasini oʻziga qabul qiladi”.
Qayd etish kerakki, inqirozga qarshi dastur doirasida, koronavirus pandemiyasi sababli ishsiz yoki xorijga ishlashga keta olmay qolgan 415 mingdan ortiq kishi allaqachon ish bilan taʼminlangan.
Ish oʻrinlari yaratish bilan birga, kam taʼminlanganlarga istiqbolda uzoq muddatga va moddiy ahvolini oʻz kuchi bilan yaxshilashga imkon beradigan shart-sharoitlar yaratishga katta eʼtibor berilmoqda. Boshqacha aytganda, bunda eʼtibor ehtiyojmand qatlamga yordam puli berishga emas, balki ishlab pul topish uchun shart-sharoit va imkoniyatlar yaratishga qaratiladi. Iqtisodiy istiqbol va kambagʻallikni bartaraf etish nuqtayi nazaridan bunday yondashuv eng oqilona va oʻrinli hisoblanadi. Ish oʻrinlari yaratish bilan bir vaqtda, fuqarolarning tadbirkorlik borasidagi faolligi ham ragʻbatlantiriladi. Mamlakatimizda aholi, avvalo, mehnatga layoqatli odamlar sonini hisobga olgan holda, tadbirkorlik faoliyatiga jalb etish fuqarolar farovonligini oshirishdagi koʻplab masalalarni hal etadi.
Oʻzbekistonda oilaviy biznes tashabbuslarini qoʻllab-quvvatlash tadbirkorlikka boʻlgan qiziqishni oshirishning eng ommaviy vositalaridan biriga aylandi. Bu maqsadlar uchun juda salmoqli miqdordagi mablagʻlar yoʻnaltirilgan. Birgina “Har bir oila — tadbirkor” dasturini amalga oshirish uchun qoʻshimcha 2 trln. soʻm ajratilgan. Umuman, joriy yilda oilaviy biznes dasturlari uchun 4 trln. soʻmdan ziyod mablagʻ yoʻnaltirilmoqda.
Kam taʼminlangan oilalarni ish va daromad manbai bilan taʼminlash nafaqat ularni inqiroz davrida ushlab turishga, balki yuz minglab odamlarning mustahkam oyoqqa turib olishiga imkon beradi. Barqaror daromadga va oilasini taʼminlay olish imkoniga ega boʻlishi natijasida, insonlar qanday va qanaqa vositalar hisobiga yashash haqida bosh qotirmay qoʻyadi. El qatori yashay boshlaydilar, kelajakka ishonch bilan boqadilar va farzandlarini tarbiyalash, ilmli qilish borasida fikrlaydilar. Bunday koʻrinishdagi turmush tarzida odatda “har bir keyingi avlod oldingisidan muvaffaqiyatliroq va boyroq” qoidasi ishlab ketadi.
Shunday qilib, taʼkidlash mumkinki, ehtiyojmand fuqarolarning bandligini taʼminlash imkoniyatlarini yaratish bilan birga, maqsadli va toʻgʻridan-toʻgʻri moddiy qoʻllab-quvvatlash chora-tadbirlari majmuining birlashtirilishi tanlangan strategiyaning xalq turmush darajasini yaxshilash va farovonligini oshirish borasidagi samaradorligini bir necha baravarga oshiradi. Ana shu yondashuv tufayli “qashshoqlik tuzogʻiga” tushib qolgan minglab umidsiz fuqarolar oʻzini oʻnglash va ahvolini yaxshilash uchun samarali iqtisodiy ragʻbatga ega boʻldilar.
Kambagʻallik muammosini butunlay va qisqa vaqt ichida bartaraf etib boʻlmasligi tabiiy. Boshqa mamlakatlarning tajribasi shuni koʻrsatadiki, bu juda uzoq vaqt va mashaqqatli mehnatni talab etadigan jarayon. Biroq aynan oʻsha xalqaro tajriba bu muammoga har tomonlama va izchil yondashilsa, toʻgʻri amalga oshirilsa, kutilgan natijani berishini tasdiqlaydi.