|
4. Ijtimoiy siyosatni tashkil etishni xorij tajribasi.
Hozirgi kunda rivojlangan davlat misolida oladigan bo’lsak Yevropa ijtimoiy siyosati tarmog'i (ESPN) Yevropa Ittifoqida, qo'shni mamlakatlarda va uchinchi mamlakatlarda ijtimoiy siyosat masalalari bo'yicha yuqori sifatli va o'z vaqtida mustaqil ma'lumot, maslahat, tahlil va ekspertizani taqdim etadi. U 2014 yilda tashkil etilgan.
Xususan, ESPN Komissiyani Yevropa 2020 strategiyasida, shu jumladan Evropaning Ijtimoiy huquqlar ustunida va Yevropa semestrida belgilangan Yevropa Ittifoqini ijtimoiy himoya qilish va ijtimoiy qo'shilish maqsadlariga erishish jarayonini kuzatishda qo'llab-quvvatlaydi.
ESPN Komissiyani quyidagilar bilan ta'minlaydi: aholini ijtimoiy muhofaza qilish sohasidagi asosiy muammolarni (masalan, pensiya, sog'liqni saqlash va uzoq muddatli yordam) va qamrab olingan mamlakatlarga ijtimoiy qo'shilishni, shu jumladan ularning kuchli va zaif tomonlarini hal qilishga qaratilgan siyosatning to'liq sharhidir. Iqtisodiy va moliyaviy siyosatda ijtimoiy himoya va ijtimoiy qo'shilish maqsadlarini yaxshiroq hisobga olishni ta'minlash.
U Komissiyani qamrab olingan mamlakatlarda ijtimoiy himoya (ya'ni pensiya, sog'liqni saqlash va uzoq muddatli yordam) va ijtimoiy inklyuziya siyosatiga, shu jumladan ularning kuchli va zaif tomonlariga har tomonlama obzor beradi va keyingi ijtimoiy sarmoyalarga muhtoj bo'lgan sohalarni aniqlaydi.
Shuningdek, u MISSOC (Ijtimoiy himoya bo'yicha o'zaro axborot tizimlari) kotibiyati vazifasini bajaradi.
ESPN markazida ijtimoiy siyosat bo'yicha mustaqil ekspertlardan iborat mamlakat jamoalari joylashgan. Ularni xalqaro ekspertlarning markaziy jamoasi qo'llab-quvvatlaydi va muvofiqlashtiradi.
Qo'shma Shtatlardagi ijtimoiy dasturlar - bu Amerika aholisining asosiy ehtiyojlarini qondirishni ta'minlash uchun mo'ljallangan ijtimoiy dasturlar. Federal va davlat yordam dasturlari pul yordami, sog'liqni saqlash va tibbiy ta'minot, oziq-ovqat yordami, uy-joy uchun subsidiyalar, energetika va kommunal xizmatlar uchun subsidiyalar, ta'lim va bolalarni parvarish qilish bo'yicha yordam va boshqa asosiy xizmatlar uchun subsidiyalar va yordamni o'z ichiga oladi. Shunga o'xshash ijtimoiy ta'minot nafaqalari ba'zida xususiy sektor tomonidan yoki siyosiy topshiriqlar asosida yoki ixtiyoriy ravishda beriladi. Bunga ish beruvchining homiyligidagi tibbiy sug'urta misol bo'la oladi.
Ijtimoiy ta'minot dasturlari talablarga muvofiq, ba'zilari, masalan, xalq ta'limi, hamma uchun mavjud, boshqalari, masalan, uy-joy uchun subsidiyalar, faqat aholining bir qismiga tegishli. Dasturlar federal, shtat, mahalliy va xususiy darajadagi turli tashkilotlar tomonidan taqdim etiladi. Ular AQSh aholisini oziq-ovqat, turar joy, ta'lim, sog'liqni saqlash va pul bilan ta'minlashda boshlang'ich va o'rta ta'lim, kollej ta'limi subsidiyalari, ishsizlik nogironligini sug'urtalash, ish haqi to'lanadigan ishchilarga beriladigan subsidiyalar, uy-joy uchun subsidiyalar, oziqlantirishga qo'shimcha yordam dasturining imtiyozlari , tegishli shaxslar uchun pensiya va tibbiy sug'urta dasturlaridir. Ijtimoiy ta'minot tizimi ba'zida ijtimoiy yordam dasturi sifatida qabul qilinadi va bunday dasturlarning o'ziga xos xususiyatlariga ega, ammo ushbu dasturlardan farqli o'laroq, ijtimoiy ta'minot o'zini o'zi moliyalashtiradigan xavfsizlik yo'rgagi sifatida ishlab chiqilgan bo'lib, pul oluvchi to'lashi sharti bilan (ish yillari davomida) , ular ishlamay qolganida tizimdan qaytarib oladigan to'lovlari uchun oldindan to'lashadi.
Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, kam ta'minlangan bolalar salomatligi va ta'lim natijalarini yaxshilashga qaratilgan davlat dasturlari Qo'shma Shtatlardagi eng samarali ijtimoiy dastur bo'lib, AQSh hukumati sarmoyasini qoplaydigan darajada foyda keltiradi. AQSh hukumat tuzilmasida veto punktlarining mavjudligi Qo'shma Shtatlardagi ijtimoiy dasturlarni tub o'zgarishlarga bardoshli qiladi (ijtimoiy dasturlar doirasini kengaytirish va qisqartirish nuqtai nazaridan ham).
XULOSA.
Men ushbu kurs ishimdan shuni xulosa qilib aytishim mumkinki, aholini ijtimoiy himoya qilish ma’naviyatli jamiyat mavjud bo`lishining zarur shartlaridan biri hisoblanadi. Mazkur muammoni o`rganish insonning munosib va ijtimoiy maqbul sifatga ega bo`lgan turmush kechirishini ta’minlaydigan qonunchilik, ijtimoiy-iqtisodiy va ma’naviy-psihologik tizim ijtimoiy himoyani aniqlash imkonini beradi.
Davlatning ushbu yuritayotkan siyosati xalqning manfaatlarini ko’zlagan xolda, chiqarilayotkan qonun xujjatlar xalq uchun xizmat qilishi bunda aholiyam manfaat topadi hukumatam. Jahon tajribasida ko’rib o’tdikki ushbu siyosat davlat boshqaruvining eng muhim boshlang’ich nuqtasi deb ayta olamiz. Aholining turmush darajasini yaxshilash, kam ta’minlangan imkoniyati cheklanganlarni o’z himoyasiga olgan holda moddiy mablag’ bilan ta’minlash zarur choralardan biri va shunday bo’lib kelmoqda ham.
Insonni ijtimoiy himoya qilishning asosiy institutlari-davlat, kasaba uyushmalari va boshqa jamoat birlashmalaridir. Aytni vaqtda ijtimoiy himoya qilish ijtimoiy kafolatlarga asoslanadi. Bu kafolatlar qonunlarda qayt etilgan.
Bizning o’z istiqlоl va taraqqiyot yo’limiz rеspublikaning o’ziga хоs turmush tarzini, shart-sharоitlari va хususiyatlarini, хalq an’analari va urf-оdatlarini har tоmоnlama hisоbga оlishga asоslangan ijtimоiy sоhaning rоli, mоhiyati va o’tish davrida O’zbеkistоnda ijtimоiy sоhani rivоjlantirishi tahlili, sоhani tarmоqlariga хоs bir nеcha хususiyatlari yaqqol ko’rinib kelmoqda.
Rivоjlangan bоzоr iqtisоdiyoti mamlakatlarida ijtimоiy sоhalarda davlatning rоli
har хil. Davlatning ko’p sоnli funktsiyalari ichidan eng asоsiylaridan biri-davlatning ijtimоiy siyosat funksiyasidir. Davlatning ijtimоiy siyosati dеganda, biz ahоlining ijtimоiy himоya qilish tizimini bajarish uchun ahоlini barqarоr va yuqоri turmush darajasini yaratish uchun davlat tоmоnidan оlib bоriladigan chоra-tadbirlarning yig’indisini tushunamiz. Davlatning ijtimоiy siyosati har хil davrlarda o’ziga хоs хususiyatlarga ega bo’lgan va shu siyosatning natijalari ham хar хil bo’lgan.
O’zbekistonimizda ijtimoiy siyosatni rivojlangan davlatlar qatori to’g’ri barqaror olib borilishi quvonarli albatda. To’ri guruch kurmaksiz bo’lmaganidek bizlar usha rivojlangan davlatlar kabi rivonlanmagandurmiz lekin ushbu natijaga bosqichma-bosqich chiqib bormoqdamiz. Toshkent qolgan viloyatlarimizga nisbatan ancha yillar oldinda ketayotkani ko’rinib turmoqda va shuni ko’rgan xolda boshqa viloyatlarda ham rivojlanish sur’atlarini tezlashtirishni boshlash kerak deb bilaman.
Do'stlaringiz bilan baham: |
