Toshkent moliya instituti mikroiqtisodiy

nriщi b u!\*jяi hiм:•!>1 ash

(a) Narr=80$
asmda tovar narxi 80$ va iste’molchi ortiqchaligi 20$. (b) rasmda tovar narxi 70$ va iste’molchi ortiqchaligi 40$.

Narx=r0$

Albom

narxi

narxi

$100

J
Jonnmg iste’mol ortiqchaligi (20$)
ooning ise'mol ortiqchaligi (30$)

Paulning iste'mol ortiqchaligi (10$)

Umianiy

iste’mol

(Xtiqchalig!

(40$)

Albom

miqdori

Albom

miqdoHi

3. 
   rasm oddiy talab egri chizig‘ini ko‘rsatadi. Oldingi ikki rasmdagidan farqli siz bu yerda talab egri chizig‘ini asta sekin tushishini kuzatasiz. Ko‘p xaridorlarga ega bozorda xaridorlar orasidagi tushish
   

shunchalik kam maydonni tashkil qiladiki, natijada talab ancha tekis bo‘ladi. Bu talab har xil ko‘rinishga ega bo‘lishiga qaramay biz qilgan xulosa hali ham bir xil.

Iste’molchi ortiqchaligi narxdan balandda va talab egri chizig‘idan pastda bo‘ladi. (a) rasmdagi Pj narxdagi iste’molchi ortiqchaligi ABC burchagida aks etgan. (b) rasmda ko‘rsatilganidek narxni Pi dan P₂ ga tushishini kuzatamiz. Iste’molchi ortiqchaligi ADF maydoniga teng. Iste’molchi ortiqchaligidagi o‘sish past narxda BCFD maydonga to‘g‘ri keladi. Iste’molchi ortiqchaligidagi bu o‘sish ikki qismdan iborat. Birinchidan, Qida yuqori ?! narxda tovar sotib olayotgan xaridorlar turmush tarzi yaxshiroq, chunki endi ular kamroq narx to‘lashadi. Mavjud xaridorlaming iste’molchi ortiqchaligini oshishi ular to‘layotgan narxni qisqarishidir. Bu BCFD maydonga teng. Ikkinchidan, past narxlarda tovar sotib olishni xohlovchi yangi xaridorlar paydo bo‘ladi. Natijada bozordagi talab miqdori Qidan Q₂ga o‘sadi. Yangi xaridorlar oladigan iste’molchi ortiqchaligi CEF maydonida yotadi.

Iste’molchi ortiqchaligi nimani o‘lchaydi?

Iste’molchi ortiqchaligi tushunchasini rivojlantirishdan maqsad bozor talabgorlari haqida to‘g‘ri xulosaga kelishdan iborat. Hozirda siz iste’molchi ortiqchaligi nimaligini tushundingiz va uni biz farovonlikning yaxshi o‘lchovi sifatida qabul qilamiz. Tasawur qilingki, siz yaxshi iqtisodiy tizimni yaratayotgan siyosatchisiz. Iste’molchi ortiqchaligiga ahamiyat berarmidingiz? Iste’molchi ortiqchaligi bu xaridorlar tovar uchun to‘lashni xohlagan miqdordan ulaming tovar uchun toMavdigan haqiqiy narxning ayirmasi xaridorlaming o‘zlari qabul qilgan tovardan olgan foydani o‘lchaydi.

Iste’molchi ortiqchaligi, agar islohotchilar xaridoming foydasini hisobga olishi iqtisodiy farovonlikning eng yaxshi o‘lchovi bo‘ladi. Ba’zi hollarda islohotchilar iste’molchi ortiqchaligi haqida

89

o
(a) rasmda Pj narx, Qi talab hajmi va ABC uchburchak maydoni iste’molchi ortiqchaligiga teng. Narx P_t dan Pj ga tushganda talab hajmi Qi dan Qz ga ko'tariladi va iste'molchi ortiqchaligi A^J/iF uchburchak maydomga ko'payadi. Iste’molchi ortiqchaligidagi o‘sdi (BCFD may don) qisman yuz beradi. Chunki mavjud iste’molchilar kamroq toiaydi (BCED may don) va past narxi arda qisman yangi iste’molchilar bozorga ldrib keladi (CEF maydon).

(h) nHr\das«i istc'mol ortiqchaligi

П'ЛТЖ s]U mlav fa'sir mJiKit