Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

+ b
2
x
2
+ ... + bnx n;
Natijaviy va omilli ko‘rsatkichlar orasidagi bog‘lanishning egri 
chiziqli shaklida darajali funksiya ham
yoki logarifmik funksiya ham qo‘llanilishi mumkin.
fg 
Yx = bQ + b i
lg 
Xl + b
2
\ g x 2 +... + b n
lg 
x n
;
Keltirilgan modellarning yaxshi tomonlari shundaki, ulaming (
b
,) 
ko‘rsatkichiga iqtisodiy tushuncha (izoh) berish mumkin. 
Chiziqli
modeldabi
koeffitsiyentlar omilli ko'rsatkichlar birlikka o'zgarganda, 
absolyut ifodalashda darajali va logarifmik ko'rsatkichlar foizlarga 
o‘zgarganda natijaviy ko‘rsatkich necha birlikka o‘zgarganligini 
ko‘rsatadi.
B ogianish shaklini asoslash qiyin b o ig an hollarda masalani 
yechish uchun har xil modellami qo‘llash va natijalarni taqqoslab 
ko‘rish mumkin. Haqiqiy bogManishlarda turli modellarning mosligini 
tekshirish 
uchun 
approksimatsiyaning 
o ‘rtacha 
xatoligi 
va 
determinatsiyaning ko‘p sonli koeffitsiyentlari o 4lchamini ko‘rsatuvchi 
Fisher mezonidan foydalanamiz. Bu haqda keyinroq to‘xtalamiz.
0 ‘rganilayotgan 
omillar 
va 
rentabellik 
darajasi 
o'rtasidagi 
bog‘lanishni o‘rganish shuni ko‘rsatdiki, bizning misolda ko‘rib o‘tilgan 
barcha bogclanishlar to‘g‘ri chiziqli xarakterga ega ekan. Shuning uchun 
ulami ifodalash uchun chiziqli funksiya qo'llanildi.
55

---

K o4p omilli korrelyatsion tahlil masalasini yechish EHM da 
«Statistika» paketida joylashgan namunali dasturlar bo'yicha amalga 
oshiriladi. Avvalo boshlangMch m a’lumotlar matritsasi (-jadval) tuzib 
olinadi. Birinchi ustunda kuzatuvlar tartib raqami, ikkinchi ustunga 
natijaviy ko‘rsatkichlar qiymati (У), keyingisiga esa omilli ko‘rsatkichlar 
qiymati 
(xi)
yozib olinadi.
1.30-jadval