Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

y f n -  1 
>/40 — 1
Agar 
t
ning hisoblangan qiymati jadvaldagi qiymatdan katta bo‘lsa, 
u holda korrelyatsiya koeffitsiyenti kattaligi ma’noga ega degan xulosa 
chiqadi. 
t
ning jadvaldagi qiymati Styudent mezoni qiymati jadvalidan 
topiladi. Bunda erkinlik darajasi soni 
(v = 
n
-
1) 
va ishonchli ehtimollik 
darajasi (iqtisodiy hisob-kitoblarda, odatda, 0,05 yoki 0,001) hisobga 
olinadi. Bizning misolda erkinlik darajasi soni « -l= 4 0 -l = 39ga teng. 
Ishonchli ehtimollik darajasi esa 
p = 0,05t =
2,02
ga teng. Modomiki, 
t
haqiqiy barcha holda 
t
jadvaldan katta ekan, natijaviy va omilli 
ko‘rsatkichlar orasidagi bog‘lanish ishonchli, korrelyatsiya koeffitsiyenti 
kattaligi esa ma’noga ega ekan.
1.33-jadval
0 ‘zgaruvchi raqam i
*1
*2
хз
x4
*5
haqiqiy 
t
5,72
3,9
2,9
2,6
2,16
Korrelyatsion tahlilning keyingi bosqichi - bogclanish tenglamasini 
(regressiyani) hisoblash bo4ib, u qadamli usulda olib boriladi. Dastlab 
natijaviy ko‘rsatkichga ko6proq ta ’sir ko‘rsatadigan bitta omil qabul 
qilinadi, so‘ng ikkinchi, uchinchi va h.k. Har bir qadamda bog4anish 
tenglamasining ishonchliligini baholashga yordam beradigan bogManish 
tenglamalari, korrelyatsiyaning ko‘p miqdorli koeffitsiyentlari (R), 
determinatsyalar (D), F-munosabat (Fisher mezoni), standart xau holda 
(?) va boshqalar hisoblab boriladi. Har bir qadamda ularning qiymati 
oldingisi bilan solishtirib boriladi. Korrelyatsiyaning ko‘p miqdorli 
koeffitsiyenti, determinatsiya va Fisher mezoni qanchalik katta va 
standart xau holda qiymati qanchalik kichik bo‘lsa, o‘rganilayotgan
59

---

ko'rsatkichlar orasidagi bogianishni ifodalovchi bogianish tenglamasi 
shunchalik aniq bo iad i. Agar keyingi qo'shilgan omil bogianish 
ko‘rsatkichi bahosini yaxshilamasa, bu omilni tashlab yuborish kerak, 
y a ’ni ko‘rsatkich eng optimal b o ig a n bosqichda to'xtatilishi kerak.
Har bir qadamda natijalami 
solishtirish beshinchi qatorda 
toialigicha ifodalansa, bu bogianishni besh omilli model deyish 
mumkin.
1.34-jadval