Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Axborot hajmi bo‘yicha
Bir martalik
Yig4ma balans
Bir martalik balans faqat 
bitta korxona bo‘yicha
Yigcma balans bir martalik balanslar 
asosida tuziladi va birlashmalar
130

---

joriy hisob asosida tuziladi
(vazirliklar, qo‘mita va boshqarmalar va 
shu kabilar)ning xo‘jalik mablag‘larini
aks ettiradi.
Aks ettirish obyektiga ko‘ra
Mustaqil balans
Alohida balans
Mustaqil balansni huquqiy 
shaxs bo‘lgan barcha 
korxonalar tuzadi
Alohida balansni korxonaning tarkibiy 
bo4inmalari (filiallar, boiimlar, sho‘ba va 
qaram xo‘jaliklar hamda shu kabilar)
tuzadi
Aks ettirish obyektiga ko‘ra
Balans-brutto
Balans-netto
Tartibga soluvchi 
moddalami o‘z ichiga 
oluvchi balansdir
Balansning umumiy qiymatidan tartibga 
soluvchi moddalar summasi chegiriladi.
Xo'jalik yurituvchi subyektlar uzluksiz faoliyatida iqtisodiy 
resurslarni harakatga keltiriladi va ulaming tuzilishi doimo o czgarib 
turadi. Ushbu o'zgarishlami buxgalteriya balansida to‘rtta jihatini 
xarakterlash lozim. Birinchi jihat o ‘zgarish aktiv va passiv tomonning 
o‘sishini xarakterlaydi, ikkinchi jihat o 4zgarishlar har ikki tomonning 
kamayishini, uchinchi jihat o4zgarishlar faqat aktiv tomonning 
o^garishini, to ‘rtinchi jihat o‘zgarishlar faqat passiv tomonning 
0‘zgarishlarini xarakterlaydi.
2.3-jadval
Buxgalteriya balansidagi o‘zgarishlar____________
Balansdagi o‘zgarishlar
A+X,-P+X!
a
-
x
2=
p
-
x
2
A+X
3
-X
3
- P
a
=
p
+
x
4-
x
4
Aktiv tomon 
ham passiv 
tomon ham 
ko‘payadi
Aktiv tomon 
ham passiv 
tomon ham 
kamayadi
K o4payish va 
kamayish aktiv 
tomonda 
kuzatiladi
Ko'payish va 
kamayish passiv 
tomonda 
kuzatiladi
Balans
summasi
ko‘payadi
Balans
summasi
kamayadi
Balans summasi 
o ‘zgarmaydi
Balans summasi 
o‘zgarmaydi
Buxgalteriya balansini moliyaviy tahlilga tayyorlash yuzasidan 
uning elementlari va moddalarini turli tasnifiy belgilari bo‘yicha
131

---

ko‘rsatkichlar tizimiga jamlash talab etiladi. Bu tasnifiy belgilar ulaming 
shakli, aylanuvchanlik darajasi, likvidligi bo‘lishi mumkin.
2.4-jadval