Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

2.7* Moliyaviy hisobotni tuzishda milliy va xalqaro standartlarning
moliyaviy hisobot mazmuniga ta’siri
Mamlakatimizning 
xalqaro 
hamjamiyatga 
integratsiyalashuvi, 
xalqaro 
iqtisodiy 
munosabatlaming 
faollashuvi, 
chet 
el 
investitsiyalarining mamlakatimiz iqtisodiyotiga keng jalb etilishi 
xo'jalik yurituvchi subyektlarga buxgalteriya hisobini yuritish va 
moliyaviy hisobot tuzishni ham jahon standartlari talablariga javob 
beradigan darajada tashkil etish talabini qo‘ymoqda.
Bu esa, moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga tayanilgan, 
«Buxgalteriya hisobi to ‘g ‘risida»gi Qonun va boshqa me’yoriy 
hujjatlarga asoslangan. Buxgalteriya hisobining milliy standart (BHMS) 
larini ishlab chiqish zaruriyatini paydo qiladi. Ushbu standartlar 
buxgalteriya hisobi shakllari va usullarini tanlashda korxorialaming 
mustaqilligini ta’minlaydi.
2.10-jadval
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan
tasdiqlangan Buxgalteriya hisobi milliy standartlari ro4yxati
№
S tan d artn in g nomi
Kuchga kirgan 
sanasi
BHMS 0
Moliyaviy hisobotni tayyorlash va taqdim etish
uchun konseptual asos
1998-yil 24- avgust
BHMS 1
Hisob siyosati va moliyaviy hisobot
1998-yil 24- avgust
BHMS 2
Asosiy xo‘jalik faoliyatidan tushgan daromadlar
1998-yil 4- sentyabr
BHMS 3
Moliyaviy natijalar to‘g ‘risidagi hisobot
1998-yil 4- sentyabr
BHMS 4
Tovar-moddiy zaxiralar
1998-yil 28- avgust
[BHM S 5
Asosiy vositalar
2004-yil 30- yanvar
145

---

BHMS 6
Ijara hisobi
2004-yil 2-iyul
BHMS 7
Nomoddiy aktivlar
2005-yil7- iyul
BHMS 8
Jamlangan moliyaviy hisobotlar va sho‘’ba 
xo‘jalik jamiyatlariga sarmoyalarni hisobga olish
1999-y il 26- oktyabr
BHMS 9
Pul oqimi to‘g 4risidagi hisobot
1998-yil 6- yanvar
BHMS
10
Davlat subsidiyalarining hisobi va davlat yordami 
bo‘yicha k o ‘rsatiladigan m a’lumotlar
1998-yil 13- dekabr
BHMS
11
Umiy tadqiqot vatajriba-konstruktorlik ishlab
chiqishlarga xarajatlar
1998-yil 6- yanvar
BHMS
12
Moliyaviy investitsiyalami hisobga olish
1999-y il 26- yanvar
BHMS
14
Xususiy kapital to‘g ‘risida hisobot
2004-yil 17- aprel
BHMS
15
Buxgalteriya balansi
2003-yil 20- mart
BHMS
16
Buxgalteriya balansi tuzilgan sanadan keyingi 
xo‘jalik faoliyatining nazarda tutilmagan holatlari
va yuz beradigan hodisalari
1999-y il 1- yanvar
BHMS
17
Kapital qurilishga oid pudrat shartnomalari
1999-y il 1- 
y an vardan
BHMS
19
Inventarlashni tashkil etish va o4kazish
1999-y il 2- noyabr
BHMS
20
Kichik tadbirkorlik subyektlari tomonidan 
soddalashtirilgan tartibda hisob yuritish va 
hisobotlar tuzish to‘g ‘risida
2000-yil 24- yanvar
BHMS
21
X o‘jalik yurituvchi subyektlar moliyaviy-xo‘jalik 
faoliyatining buxgalteriya hisobi schyotlari rejasi 
va uni qo‘llash bo‘yicha yo‘riqnoma
2002-yil 23- oktyabr
BHMS
22
Chet el valyutasida ifodalangan aktivlar va 
majburiyatlaming hisobi
2004-yil 31- may
BHMS
23
Qayta tashkil etishni amalga oshirishda 
moliyaviy hisobotni shakllantirish
2005-yil 7-iyul
BHMS
24
Qarzlar b o ‘yicha xarajatlar hisobi
2009-yil 28- avgust
M a’lumki, har bir mamlakatning o ‘ziga xos hisob tizimi va hisobot 
tuzish usullari mavjud. Lekin kapitalning bir necha mamlakatlar 
miqyosida 
faoliyat ko‘rsata boshlashi natijasida xalqaro hisob 
standartlarini ishlab chiqish zaruriyati paydo boMdi. Ushbu masalani hal 
qilish va yuzaga kelgan muammolami bartaraf etish maqsadida 1973- 
yilda moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari bo‘yicha qo'mita
146

---

tashkil etilib, qo‘mita tomonidan 2011 -yil 21-fevral holatiga “Moliyaviy 
hisobotning xalqaro standarti” nomli 36 ta xalqaro standard ishlab 
chiqilgan. Bundan tashqari yuqoridagi standartlarga 18 nomdagi 
tushuntirishlar hamda 11 nomdagi izohlar ishlab chiqilgan. Xalqaro 
standartlarda belgilangan qoidalar tavsiyaviy tavsifga ega bo‘lib 
hisoblanadi.
0 ‘zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobi va hisoboti 
rahbarlik qilish, buxgalteriya hisobining milliy standartlarini ishlab 
chiqish va tasdiqlash Moliya vazirligi zimmasiga yuklangan. Moliya 
vazirligi buxgalteriya hisobini tashkil etish va moliyaviy hisobot 
tuzishda ulami xalqaro standartlarga muvofiqlashtirish yo‘nalishida 
ishlar olib bormoqda.
0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan bugungi 
kungacha 0 dan 24-songacha bo‘lgan buxgalteriya hisobining milliy 
standartlari ishlab chiqilib tasdiqlangan. Ularda hisob yuritishning asosiy 
tamoyillari va qoidalari mujassamlashgan shu vaqtgacha tasdiqlangan va 
amaliyotda qo‘llanilayotgan buxgalteriya hisobi standartlari quyidagilar.
2.11-jadval