Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

ML = Q K / X K
Bu yerda:
ML - moliyaviy leveridj;
QK - qarz kapitali;
XK - xususiy kapital.
Mazkur formula xo'jalik subyektining moliyaviy risklarini ham aks 
ettiradi. Koeffitsiyentning optimal darajasi sifatida 05.-0.8 daraja qayd 
etiladi.
Moliyaviy leveridj samaradorligini baholashda moliyaviy leveridj 
koeffitsiyenti va rentabelligini qiyoslash lozim.
608

---

Moliyaviy leveridj samaradorligini baholash, tahlil etishning 
maqsadi xususiy va qarz kapitalidan foydalanish samaradorligini 
o‘rganishdan iborat.
Moliyaviy leveridj samaradorligini quyidagi bogianishda ifoda 
etish mumkin:
MLs = (ROA - Fo‘s) (1 - Ss) • QK / XK
Bu yerda:
MLs - moliyaviy leveridj samaradorligi;
ROA - aktivlar rentabelligi;
Fo‘s -
0
‘rtacha foiz stavkasi;
Ss - soliq yuki;
QK - qarz kapitali;
XK - xususiy kapital.
ROA = Sof foyda / Aktivlar
ROA (o4tgan yil) = 507 693 607 /13 198 104 658 = 3.85%
ROA (hisobot yili) - 974 038 284 / 24 276 893 065 - 4.01%
Moliyaviy leveridj samaradorligi tahlili
Ko‘rsatkichlar
0 ‘tgan
yil
Hisobot
yili
0 ‘zgarishi
(+;-)
0 ‘sish
darajasi,
%
1. Aktivlar, A
13 198 
104 658
24 276 
893 065
11 078 788 
407
183.94
2. Sof foyda, SF
507 693 
607
974 038 
284
466 344 
677
191.86
3. Aktivlar rentabelligi, 
ROA (2/1)
3.85
4.01
(
0.16
104.16
4. Xususiy kapital, ming 
so‘m.
7 745 794 
466
10 124 
233 076
2 378 438 
610
130.71
5. Qarz kapitali, ming 
so‘m.
5 452 310 
192
14 152 
659 989
8 700 349 
797
259.57
6. Foyda solig‘i stavkasi, 
%
10
10
0
100
7. Kredit, qarz foizi, %
9
14
5
155.56
8. Inflyatsiya darajasi, %
5.6
11.6
6
207.14
609

---

9. 
Moliyaviy 
samarasi, 
%
leveridj
(3-7)(l-
-3.26
-12.57
-9.31
385.58
6)*5/4
M Ls (o‘tgan yil)=(3.85-9)*(l-10/100)*5452310192
/7745794466=-3.26%
M Ls (hisobot yili)=(4.01-14)*( 1-10/100)* 14152659989
/10124233076—12.57%
Ushbu holatda (-12.57 %) qarz kapitalini jalb qilish samarasiz 
hisoblanadi.
Moliyaviy 
leveridj 
samaradorligini 
qaysi 
omillar hisobiga 
o'zgarganligini 
baholash 
yuzasidan 
quyidagi 
bog'lanishlardan
foydalanish tavsiya etiladi:
M Lssharti=(4.01 -9)*( 1 - 10/100)*5452310192/7745794466=-3.16% 
M Lsshart2=(4.01-14)*(1-10/100)*5452310192/7745794466—6.33% 
M Lsshart3=(4.01-14)*(l-10/100)*5452310192/7745794466=-6.33%
Moliyaviy leveridj samaradorligining umumiy o'zgarishi 9.31% ni 
tashkil etgan (-12.57 - (-3.26)).
Shu jumladan:
- investitsiyalangan kapital rentabelligi o'zgarishi hisobiga (-(-
3.16+3.26)=0.1%
- foiz stavkasining o'zgarishi hisobiga (-6.33+3.16 )= -3.17%
- soliq stavkasining o'zgarishi hisobiga (-6.33+6.33)=0 %
- xususiy kapital o'zgarishi hisobiga (-12.57+6.33)=-6.24%
Jam i om illar ta ’siri: 0.1 -3.17+0-6.24^-9.31%
Agar inflyatsiya ta’siri kuchli bo'lgan holatlarda qarzlar va 
ulaming foizlari qayta indekslanmasa moliyaviy leveridj va xususiy 
kapital rentabelligi ortadi. Ushbu holatda moliyaviy richag samaradorligi 
quyidagi formula asosida hisob-kitob qilinadi.