Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

11.6. Moliyaviy leveridj ko‘rsatkichlarini tahlili
Moliyaviy leveridj ko'rsatkichi xalqaro amaliyotdan kirib kelgan 
muhim ko‘rsatkich hisoblanadi. Uning iqtisodichilar va menejerlar 
tomonidan baholashga o4ilganiga hali uncha ko‘p vaqt bo‘lgani yo‘q. 
Ushbu ko‘rsatkichni baholash bir qancha moliyaviy koeffitsiyentlar 
orqali amalga oshiriladi. Moliyaviy leveridj ko‘rsatkichi xususiy 
kapitalning majburiyatlarga nisbati orqali baholanadi. Uning natijasiga 
qarab xo‘jalik subyektining moliyaviy barqarorligi va rentabellik 
darajasiga baho berish mumkin.
607

---

Quyida moliyaviy leveridj nima ekanligi, uning turlari, aniqlash 
formulasi, moliyaviy leveridj samaradorligini aniqlash tartiblari hamda 
ularni tahiil etish tartiblarini ko'rib o'tishimiz mumkin.
Moliyaviy leveridj moliyaviy richag (dastak) deb ham nomlanadi. 
Uning mazmunini o 'z mablag'lari manbasi bilan qarz kapitali o'rtasidagi 
nisbatda xo'jalik subyektining foydasiga ta’sir etish darajasini baholash 
tashkil etadi. Shuningdek, xo'jalik subyektining istiqboldagi moliyaviy 
barqarorligini tahiil etish va bashoratlashda ham ushbu bog'liqlik 
nisbatidan kelib chiqiladi.
Moliyaviy 
levridj 
ko'rsatkichlarini 
tahiil etish analitiklarga 
rentabellikni qo'shimcha o'stirish imkoniyatlar ini aniqlashda, ichki va 
tashqi omillar ta’sirida foydaning o'zgarishiga ta ’sir etuvchi omillaming 
risk darajalarini baholashga imkon beradi.
Foydalanish samaradorligi yuzasidan moliyaviy leveridj laming 
quyidagi turlari aniqlanadi:
- ijobiy (foyda summasi kreditlar, qarzlar yuzasidan foizlar 
to'lovidan ortgan hollarda);
- neytral turlari (foyda summasi kreditlar, qarz yuzasidan foiz 
to'lovlari summasigagina yetgan hollarda);
- salbiy (foyda summasi kreditlar, qarz yuzasidan foiz to'lovlari 
summasiga yetmagan hollarda).
Moliyaviy leveridj quyidagi formula asosida aniqlanadi: