Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Q ‘zbekiston temir yo41ari AJ da xususiy kapital tahlili
Xususiy kapital
2017-2018yy.
01.01.201
7y.
01.04.201
7y.
01.07.201
7y.
01.10.201
7y.
01.01.20
18y.
1
.
0
4z m ablagiari 
manbasi
7 745 
794 466
8
567 616 7 
91
8
644 
944 914
8
963 
743 430
10 124 
233 076
0 ‘zgarishi (+,-)
+2378438
610
+1556616
285
+1479288
162
+1160489
646
Ustav kapitali
614 384 
306
614 384 
306
614 384 
306
614 384 
306
828 
202 
670
t
0 ‘zgarishi (+,-)
+213 818
364
+213 818
364
+213 818
364
+213 818
364
Rezerv kapitali
5 737 851
427
6
360 555 
463
6
480 827 
061
6
590 488
428
8
121
422 920
0 ‘zgarishi (+,-)
+2 383 57
1 493
+7 485 36
7 457
+1 640 59
5 859
+1 530 93
4 492
T aqsimlanmagan 
foyda
507 
693 607
416 
753 023
344 
928 794
160 996 
840
223 400 
675
0 ‘zgarishi (+,-)
-284 292
935
-193 352
348
-121 528
119
+62 403
835
601

---

Boshqa manbalar
885 
865 126
1 175 
923 999
1 204 
804 753
1 597 
873 856
951 206 
811
0 ‘zgarishi (+,-)
+65 341
685
-224 717
188
-253 597
942
-646 667
045
Aksionerlik jamiyatida o ‘z m ablagiari manbasi 2017-yil choraklari 
bo'yicha tahlilidan shuni xulosa qilish mumkinki, subyektning xususiy 
kapitali hajmi davr boshiga nisbatan 1 160 489 646 ming so‘mga ortgan. 
Uni yilning choraklari bo‘yicha o‘zgarishlari mos ravishda birinchi 
chorakka nisbatan 1 556 616 285 ming so‘mga, ikkinchi chorakka 
nisbatan 1 479 288 162 ming so‘mga teng b oigan. Xususiy kapitalning 
tarkibiy o'zgarishlari davr boshiga nisbatan quyidagicha boigan:
- Ustav kapitali bo‘yicha jami o'zgarish 213 818 364 ming so'mga;
- Rezerv kapitali bo‘yicha o ‘zgarish davr boshiga nisbatan 
2 383 571 493 ming so‘mga;
- Taqsimlanmagan foyda bo‘yicha o ‘zgarish -284 292 935 ming 
so‘mga:
- maqsadli tushumlar va boshqa manbalar hisobiga o ‘zgarish 
65 341 685 ming so‘m gateng boigan.
11.5. Sof aktivlar tahlili va ulardan foydalanish samaradorligining
tahlili
Sof aktivlar. Bu tushuncha bilan aksionerlik tashkilotlari va 
m as’uliyati cheklangan jamiyatlar bilan hamkorlikda ishlayotgan 
buxgalter va auditorlar tez-tez to‘qnash kelishadi.
Sof aktivlar 
deganda 
xo‘jalik yurituvchi 
subyektning 
o‘z 
m ablagiari bilan ta’minlangan uzoq muddatli va joriy aktivlarning 
qiymati, ya’ni xocjalik yurituvchi subyektning qarz majburiyatlaridan
79
ozod b o ig a n mol-mulk qiymati tushuniladi .
Oddiy qilib aytganda:
7914
- с о н л и
БХМС “Хусусий капитал тугрисидаги х,исобот”нинг 10-банди
602

---

Sof aktivlar = Aktivlar - Majburiyatlar
Demak:
Jamiyatning ustav kapitalini ko‘paytirishga qaratilgan mol-
mulki = Sof aktivlar - Ustav kapitali (fondi) - Zaxira kapitali
Bugungi kunda korxonalaming aksariyat qismi mulkchilikning eng 
keng shakli, mas’uliyati cheklangan jamiyatlar shaklida tashkil 
etilmoqda. 
Ushbu jamiyatlarda 
ustav 
kapitali 
3 
xil 
tartibda 
ko'paytirilishi mumkin:
a) jamiyatning mol-mulki hisobiga;
b) jamiyat ishtirokchilarining qo'shimcha hissalari hisobiga;
v) jamiyatga qabul qilinadigan uchinchi shaxslaming hissalari 
hisobiga.
Yuqoridagilardan kelib chiqsak, jamiyatning mol-mulki hisobiga 
ko'paytirish qo'shilgan kapital, taqsimlanmagan foyda, maqsadli 
tushumlar va kelgusi davr xarajatlari va to'lovlari uchun zaxiralardan 
sotib olingan xususiy ulushlami (aksiyalarni) ayirib tashlagan holdagi 
natijaga amalga oshirish kerakligi belgilangan.
Qo'shilgan kapital, maqsadli tushumlar va kelgusi davr xarajatlari 
va to'lovlari uchun zaxiralar hisobiga ustav kapitalini ko'paytirishning 
umuman iloji yo'q. Chunki, ushbu balans moddalari yoki buxgalteriya 
hisobi obyektlari foydalanish maqsadi aniq belgilangan.
Sof aktivlami tahiil etish metodikasi ikkita bosqichda amalga 
oshiriladi:
1. Sof aktivlar dinamikasining tahlili. Buning uchun davr boshiga va 
oxiriga sof aktivlar qiymati va ulaming o'rtacha ko'rsatkichi aniqlanadi. 
Olingan natijada o'tgan yillar bilan taqqoslanish o'zgarishlari va 
o'zgarish sabablari aniqlanadi.
2. Sof aktivlardan samarali foydalanish tahlili. Bunda sof 
aktivlaming aylanuvchanligi, rentabelligi ko'rsatkichlari va ularning 
o'zgarishlari omilli tahiil etiladi.
Sof aktivlardan foydalanish samaradorligini aniqlash quyidagi 
formula asosida hisob-kitob qilinadi: