Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

1
2
3
4
5
6
7
8
9
Yil 
boshidagi 
qoldiq
010 614 384
-
5 737 
851
507 694
-
885 865
7 745 794
iQimmatli
oog‘ozlar
emissiyasi
020 213 818
<
X
X
x
X
213 818
Uzoq muddatli 
aktivlami qayta 
baholash
030
X
X
2 383 
571
X
X
X
2 383 571
Ustav kapitalini 
shakllantirishda 
paydo 
bo‘lgan 
valyuta 
kursi 
farqlari
040
X
-
X
X
X
X
-
Rezerv
kapitaliga
ajratmalar
050
X
X
-
-
X
X
-
Joriy 
yilning 
taqsimlanmagan 
foydasi (zarari)
060
X
X
X
-
X
X
-
Tekinga olingan 070
X
X
X
X
X
-
594

---

Inol-mulk
Maqsadli
foydalanish
uchun 
olingan
|mablag‘lar
080
X
X
X
X
X
-
-
hisoblangan
dividendlar
090
X
X
X
284 293
X
X
-284 293
Xususiy kapital
shakllanishining
boshqa
manbalari
100
-
-
-
-
-
65 341
65 341
Yil 
oxiridagi
qoldiq
110
828 203
-
8 121
423
223 400
-
951 207
10 124 233
Xususiy
icapitalining
ko‘payishi 
(+)
yoki kamayishi
120
+213
818
-
+2 383
571
-284 293
-
+65 341
+2 378 439
MA’LUM O T
UCHUN:
Chiqarilgan
aksiyalar soni,
dona78
130
X
X
X
X
X
X
1 830 762 911
shujumladan;
imtiyozli
131
X
X
X
X
X
X
oddiy
132
X
X
X
X
X
X
1 830 762 911
Aksiyaning
nominal
qiymati
140
X
X
X
X
X
X
430
Muomaladagi
aksiyalar soni,
dona
150
X
X
X
X
X
X
1 830 762 911
shu jumladan:
imtiyozli
151
X
X
X
X
X
X
[oddiy
152
X
X
X
X
, X
X
1 830 762 911
Xususiy kapital tarkibiy tahlilining asosiy yo'nalishlari quyidagi 
ketma-ketlikda amalga oshiriladi.
Xususiy sarmoya tarkibi va harakatining tahlili: davr boshiga 
qoldigM; hisobot davrida kelib tushgani; hisobot davrida ishlatilgani; 
hisobot davri oxiriga qoldigi; qoldiqlaming mutlaq o ‘zgarishlari; o‘sish 
darajasi; kirib kelish koeffitsiyenti; chiqib ketish koeffitsiyenti tahlili.
Xususiy kapital tarkibini tahlil etish muhim funksiyalami bajarish 
imkonini beradi. Jumladan: faoliyatning uzluksizligini ta’minlash;
78
У зб е к и с то н тем ир йуллари А Ж устави (янги тахрири) 2017 йил 23-октябр-22-сон, № -397778 
27.10.2017
595

---

kapital, qarzlar va zararlardan himoya qilinganlik darajasining kafolatini 
berish; olingan foydani ishlatishda qatnashish; korxona boshqaruvida 
ishtirok etish kabi.
Xususiy kapital tarkibiy tuzilishida quyidagi ko‘rsatkichlar
baholanadi:
Ustav 
kapitalining 
xususiy 
kapital 
tarkibidagi 
salm ogi 
koeffitsiyenti;
Kuk
= 
UKJXK (O ‘MM)
Bu yerda:
Kuk - ustav kapitalining o ‘z sarmoyasi tarkibidagi salm ogi;
UK - ustav kapitali;
XK(O cMM) - xususiy kapital ( 0 ‘z m ablagiari manbasi).
Ustav kapitalining o bz sarmoyasi tarkibidagi salm ogini ifoda etadi 
va ushbu ko‘rsatkich xususiy kapital tarkibida eng muhim ko‘rsatkich 
hisoblanadi.
Taqsimlanmagan 
foyda 
summasining 
xususiy 
kapital
tarkibidagi sa!mog‘i koeffitsiyenti:
K t f - TF/XK ( 0 (MM)
Bu yerda:
K tf - taqsimlanmagan foydaning xususiy kapital tarkibidagi 
salm ogi koeffitsiyenti;
TF - taqsimlanmagan foyda.
Taqsimlanmagan foyda summasining xususiy kapital tarkibidagi 
salmogcini ifoda etadi.
Xususiy kapitalning kompleks tahlilida yuqoridagi tartibda rezerv 
kapitali, qo‘shilgan kapital va o ‘z sarmoyasining boshqa tarkibiy 
qismlari bo'yicha ham salmoq darajalari va ulaming o4zgarishlariga 
baho beriladi.
Xususiy kapitalning o‘sish darajasi:
0 ‘xk
= 
XKdo /X K db x 100%
Bu yerda:
XKdo; XKdb - davr boshi va oxiriga xususiy kapital.
596

---

Xususiy kapitalning gorizontal va vertikal tahlili
Ko‘rsatkic
hlar
Davr boshi
Davr oxiri
Farqi (+,-)
0 ‘sis
hi,
%
Summa
Foiz,
%
Summa
Foiz,
%
Summa
Foiz,
%
0
‘z
mablagiari
manbasi
jami
7 745 
794 466
100.0
0
10 124 23 
3 076
100.00
+2 378 43 
8610
0.00
130,7
Ustav
kapitali
614 
384 306
7.92
828 
202 670
8.19
+213 818 
364
+0,27 134,8
Qo‘shilgan
kapital
-
-
-
—
Rezerv
kapitali
5 737 
851 427
74.08
8
121 
422 920
80.22
+2 383 57 
1 493
+6,14
141,5
4
Sotib
olingan
xususiy
aksiyalar
-
—
-
-
Taqsimlan 
magan 
foyda 
(qoplanma 
gan zarar)
507 
693 607
6.55
223 
400 675
2.08
284 292 9 
35
-4,47 -44,0
Maqsadli
tushumlar
885
865 126
11.44
951
206 811
9.41
+65 341 
6 
85
-2,03 107,4
Kelgusi 
davr 
xarajatlari 
va toiovlari 
uchun 
zaxiralar
Aksionerlik jamiyatida o4z m ablagiari manbasi davr boshiga 
nisbatan 2 378 438 610 ming so‘mga ortgan. O'sish darajasi 130.7 %ni 
tashkil etgan. Shu jumladan ustav kapitalining o'zgarishi mos ravishda 
213 818 364 ming so‘mga, rezerv kapitalining o‘zgarishi 2 383 571 493 
ming so
4
mga
5
maqsadli tushumlar, kelgusi davr xarajatlari va toiovlari 
uchun zaxiralar hajmi 65 341 685 ming so'm ga ortgan. 0 ‘z m ablagiari
597

---

tarkibida taqsimlanmagan foyda summasi davr boshiga nisbatan 
284 292 935 ming so'm ga kamaygan. Eng yuqori o'sish darajalari ustav 
kapitali (134.8 %) hamda rezerv kapitali (141.54%) qatoriga to'g'ri 
kelgan.
O ‘zbekiston temir yo41ari AJ ning jamlangan buxgalteriya
balansi
Xususiy kapital
2017-2018 yy.
01.01.201
.. 7..У-
01.04.201
_ 7y._
01.07.201
1 У-
01.10.201
7 y .
01.01.201
8
y.
1 .0
'z mablag'lari 
manbasi
7 745 
794 466
8
567 616 7 
91
8
644 
944 914
8
963 
743 430
10
124 
233 076
О‘zgarishi (+,-)
+2 378 43
8 610
+1 556
616 285
+1 479
288 162
+1 160
489 646
Ustav kapitali
614 384 
306
614 384 
306
614 384 
306
614 384 
306
828 
202 
670
O
6
zgarishi (+,-)
+213 818
364
+213 818
364
+213 818
364
+213 818
364
Rezerv kapitali
5 737 851 
427
6
360 555 
463
6
480 827 
061
6
590 488 
428
8
121 422 
920
O^zgarishi (+,-)
+2 383
571 493
+7 485
367 457
+1 640
595 859
+1 530
934 492
Taqsimlanmagan
foyda
507 
693 607
416 
753 023
344 
928 794
160 996 
840
223 400 
675
0 ‘zgarishi (+,-)
-284 292
935
-193 352
348
-121 528
119
+62 403
835
Boshqa manbalar
885 
865 126
1 175 
923 999
1 204 
804 753
1 597 
873 856
951 206 
811
0 ‘zgarishi (+,-)
+65 341
685
-224 717
188
-253 597
942
-646 667
045
598

---

11.3. Xususiy kapital va uning o‘zgarishini tahlili
Xususiy kapital va uning o‘zgarishini baholashda kapitalning davr 
boshi va oxiridaga o'zgarishlariga va o‘zgarish sabablariga baho 
beriladi. Kapitalning o'zgarishi jamlangan qator va uning tarkibiy 
birliklari bo‘yicha alohida o ‘rganiladi.
Xususiy kapital o ‘zgarishiga ta’sir etuvchi birliklarga: ustav 
sarmoyasi, qo‘shilgan sarmoya, zaxira sarmoyasi, sotib olingan o ‘z 
aksiyalari, taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar), maqsadli 
tushumlar hamda b o ig ‘usi xarajatlar va to 4lovlar zaxiralarining 
o‘zgarishi ta ’sir etadi. Jumladan qimmatli qog‘ozlar emissiyasi bilan 
b o g iiq jarayonlar ustav va qo‘shilgan sarmoyaning o ‘zgarishiga; uzoq 
muddatli aktivlami qayta baholash rezerv kapitali o ‘zgarishiga; ustav 
kapitalini shakllantirishda paydo b o ig an valyuta kursi farqlari 
qo‘shilgan kapital o ‘zgarishiga; rezerv kapitaliga ajratmalar rezerv 
kapitali va taqsimlanmagan foyda o ‘zgarishlariga; joriy yilning 
taqsimlanmagan 
foydasi 
jamlangan, 
taqsimlanmagan 
foydaning 
o‘zgarishiga; tekinga olingan mol-mulk rezerv kapitali o‘zgarishiga; 
hisoblangan dividendlar taqsimlanmagan foyda o ‘zgarishiga ta’sir etadi. 
Xususiy kapitalning shakllanishini yuqorida keltirilgan manbalaridan 
tashqari boshqa manbalari barcha tarkibiy birliklami o'zgarishiga ta’sir 
etadi.
Xususiy kapital va uning o‘zgarishi tahlili
K o‘rsatkichlar
nomi
Ustav
kapitali
Qo'shilgan
kapital
Rezerv
kapitali
Taqsimlanmagan
foyda
(qoplanmagan
zarar)
Sotib
olingan
xususiy
aksiyalar
Maqsadli
tushumlar
va
boshqalar
Jami
A
1
2
3
4
5
6
7
Yil boshidagi 
qoldiq
614
384
-
5 737 
851
507 694
-
885 865
7 745 
794
Qimmatli
qog‘ozlar
emissiyasi
213
818
-
X
X
X
X
213
818
Uzoq muddatli 
aktivlami qayta 
baholash
X
X
2 383 
571
X
X
X
2 383 
571
599

---

Ustav kapitalini
shakllantirishda
paydo b o ig a n
valyuta kursi
farqlari
X
-
x
X
x
x
-
Rezerv
kapitaliga
ajratmalar
x
x
-
-
x
x
-
Joriy yilning
taqsimlanmagan
foydasi (zarari)
x
x
x
-
x
x
-
Tekinga olingan