Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

9 -B O B . M O L I Y A V I Y N A T I J A L A R V A R E N T A B E L L I K
T A H L I L I
9.1.MoIiyaviy natijalar, foyda va rentabellikni ifodalovchi
ko‘rsatkichlar 
tahlilining 
ahamiyati, 
mazmuni, 
maqsadi 
va
vazifalari.
9.2.Umumiy moliyaviy natijalar, ularning tarkibi, tuzilishi va
ko‘rsatkichlarning bir-biri bilan bog‘liqligi.
9.3.MoIiyaviy natija, foyda va rentabellik ko‘rsatkichIarini
baholash va tahlil qilish yoMlari.
9.4.Xo‘jalik yurituvchi subyektning asosiy va asosiy boMmagan
faoliyatidan olingan daromadlari tahlili.
9.5.Marjinal foyda tahlili.
9.6.Mahsulot sotishdan ko‘riIgan yalpi foyda va unga ta’sir
etuvchi omillar tahlili.
9.7.Moliyaviy natijalar tarkibiga kiruvchi xarajatlaming
turlari va ularning tavsifi.
9.8.XarajatIarni baholash va tahlil qilish yo41ari. Xarajatlar
o‘zgarishiga ta’sir qiluvchi omillar va ularni hisoblash yoMlari.
9.9.Asosiy va umumxo‘jalik faoliyati foydasi (zarari), ularni
aniqlash va tahlil qilish yo‘llari.
9.10.Favqulodda foyda va zararlar tahlili.
9.11.Soliq toMangunga qadar foyda tahlili.
9.12.Byudjetga toMovlar va ajratmalarning tahlili.
9.13.Soliq 
toMovIari 
dinamikasi, 
ularning 
natijaviy
ko‘rsatkichlar bilan qiyosiy tahlili.
9.14.Korxonalarda soliq yukini hisoblash yoMlari.
9.15.Sof foyda va unga ta’sir etuvchi omillar tahlili.
9.16.RentabelIik ko‘rsatkichlari va ularga ta’sir etuvchi
omillar tahlili.
9.17.Foyda va rentabellikni oshirish imkoniyatlarini aniqlash.
9.1.Moliyaviy natijalar, foyda va rentabellikni ifodalovchi
ko‘rsatkichlar tahlilining ahamiyati, mazmuni, maqsadi va
vazifalari
471

---

X o‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyat uzluksizligi, rivoji va 
taraqqiyotini ta’minlab beruvchi asosiy manba bu foyda hisoblanadi. 
Foyda nafaqat biznesni harakatga keltiruvchi kuch, balki uni istiqbolda 
raqobatdoshligini ta’minlashning, moliyaviy barqarorligini o‘stirishning 
ham 
zaruriy 
sharti 
hisoblanadi. 
Foydaga 
ishlash 
korxonaning 
yashovchanligini oshirishning, risklarga bardoshiiligini ta ’minlashning 
muhim vositasidir.
Moliyaviy natijalar tahlilida daromad va xarajatlaming, foyda va 
zararlaming shakllanish qatorlari bo‘yicha o ‘zgarishlari baholanadi, 
natijaviy ko‘rsatkichlaming omilli tahlili o'tkaziladi, imkoniyatlari 
o‘rganiladi, natijaviylikni yaxshilashning chora-tadbirlari belgilanadi. 
Shuningdek, korxonaning foydalilik darajasini xarakterlovchi rentabellik 
ko'rsatkichi va uning omilli tahlili amalga oshiriladi.
Foyda yoki zarar - bu boshqa umumlashgan daromadning tarkibiy 
qismlaridan tashqari jami daromaddan xarajatlar chegirilganidan keyingi 
qolgan natijasidir.
Jami daromad - bu davr mobaynidagi operatsiyalar va boshqa 
hodisalar natijasida kapitalda yuzaga keladigan o'zgarishlardir. Jami 
umumlashgan daromad “foyda yoki zarar”ning hamda “boshqa 
umumlashgan daromad”ning barcha qismlarini qamrab oladi.
Umumlashgan 
daromad 
-
foyda 
va 
zararlaming 
barcha 
manbalaridan to4plangan natijadir.