"Arzon" pul siyosati.
Agar iqtisodiyotda foydalanilmagan ishlab chiqarish
quvvatlari, ishsizlik mavjud bo’lsa, MB shu siyosatni yuritadi, kredit olishni
osonlashtiradi. U quyidagilar:
1.Ochiq bozorda davlat qimmatbaho qog’ozlarini banklar va axolidan sotib
olinadi.
2.Rezerv (zahira) normasi kamaytiriladi.
3.hisob stavkasi pasaytiriladi.
Natijada pul taklifi ko’payadi, protsent stavkasi pasayadi. Bu investitsiyani
o’sishi va amaliy faoliyatni kuchayishga olib keladi.
"Qimmat" pul siyosati.
Agarda mamlakatda inflyatsiya yuz berayotgan
bo’lsa, "qimmat" pul siyosati yuritilishiga to’g’ri keladi. Bu siyosat kreditni qimmat
qilib, olishni qiyinlashtiradi. Pul taklifini qisqartirish chora-tadbirlari ko’riladi:
1.Ochiq bozorlarda davlat qimmatbaho qog’ozlar sotiladi.
2.Zahira (rezerv) normalari oshiriladi.
3.hisob stavkasi ko’tariladi.
Pul taklifi qisqarishi natijasida protsent stavkasi ko’tariladi. Bu o’z navbatida
investitsiyani qisqarishiga inflyatsiyani cheklashga olib keladi. Shunday qilib MB
mamlakatning bank-moliya sferasiga, uning holatiga bevosta ta’sir qilib, butun
iqtisodiyotga ta’sir ko’rsatadi.
MB ning tijorat banklari faoliyatini inqirozga uchrashini oldini olishdagi roli
katta.
hozirgacha banklar doimo eski ingliz "hamma tuxumni bir savatda
saqlamaslik kerak" naqliga amal qilisha bermaydi.
AQSh da 1986 yili 206 bank bankrot deb e’lon qilindi. 1988 yili 221 bank va
220 ta omonat kassalari bankrot bo’ldi.
Agar tijorat banklari sistemali tarzda qonunni buzib, yilni zararlar bilan
yakunlasa, mijozlar manfaatiga xavf tug’dirsa, MB bu bank tankilotlari oldiga
moliyaviy sog’lomlashtirish masalasini qo’yadi, yoki uni qayta tashkil etish, xatto
to’la tugatish masalasini qo’yadi.
Xullas, ko’pchilik iqtisodchilar pul-kredit siyosatini milliy barqarorlashtirish
siyosatining ajralmas qismi deb hisoblashadi. Uning afzalligi shundaki, fiskal
siyosatiga nisbatan moslashuvchanligi va tez orada ta’sir ko’rsatishi, siyosiy bosim
ko’rsatish fiskal siyosatga nisbatan qiyinroqligi bilan ham ajralib turadi. Undan
tashqari qator iqtisodchilar pul taklifini o’zgarishini iqtisodiy faollik darajasini
belgilaydigan hal qiluvchi omil deb hisoblashadi. Ammo uni kamchiliklari ham bor.
145
“Qimmat” pul siyosati kutilgan natijani berishi mumkin, lekin "arzon" pul
siyosati kutilgan natijani bermasligi ham mumkin, ya’ni taklif qilgan pul mijozlar
tomonidan protsent normasini past bo’lishiga qaramay ssuda olmasligi mumkin. Bu
kamchiliklarga qaramay, pul-kredit siyosati va uning kredit tizimi orqali amalga
oshirilishi mamlakat iqtisodiy hayotida muhim rol o’ynaydi.
146
Do'stlaringiz bilan baham: |