Toshkent Moliya Instituti Iqtisodiyot Nazariyasi Bajardi: AminboyevAzamat Tekshirdi: Xolmominov Aktam Toshkent-2022

2-topshiriq

1.Korxonalarda mahsulotlarni sotishdan olingan mablag‘lar, ularning pul tushumlari yoki pul daromadlari deyiladi. Korxona, pul daromadlaridan sarflangan barcha xarajatlar chiqarib tashlangandan keyin qolgan qismi foyda yoki iqtisodiy foyda deyiladi.
Tovar va xizmatlar sotilganda ularning qiymati pul daromadlariga, undagi qo‘shilgan qiymat esa foydaga aylanadi. Bundan ko‘rinib turibdiki foydaning haqiqiy manbai qo‘shilgan qiymatdir. Butun iqtisodiyotda foyda massasi bilan qo‘shilgan qiymat massasi miqdor jihatdan bir-biriga teng bo‘lishi mumkin. Lekin alohida olingan korxona va tarmoqlarda yaratilgan qo‘shilgan qiymat olingan foyda miqdoran teng bo‘lmasligi mumkin. Chunki talab va taklif nisbati hamda narxning o‘zgarishi ta‘sirida bir tarmoqda yoki korxonada yaratilgan qo‘shilgan qiymat boshqalari foyda shaklida o‘tib ketadi.
Korxonaning umumiy foydasidan majburiy to‘lovlar asosan soliqlar va boshqa majburiyatlar chiqarib tashlansa korxona sof foydasi qoladi.
Buxgalteriya foydasi sotilgan mahsulot uchun tushgan umumiy pul summasidan ishlab chiqarishning tashqi xarajatlari chiqarib tashlanishi natijasida hosil qilinadi. Shu sababli buxgalteriya foydasi iqtisodiy foydadan ichki xarajatlar miqdoriga ko‘proqdir. Bunda ichki xarajatlar har doim o‘z ichiga normal foydani ham oladi.
Korxona foydasining mutloq miqdori uning massasini tashkil qiladi. Foyda massasining ishlab chiqarish xarajatlariga nisbatining foizda ifodalanishi foyda normasi deyiladi.
Amaliyotda foyda normasini hisoblashning ikki usulidan foydalaniladi. Bular foydaning joriy sarflarga-korxona xarajatlariga yoki avanslangan mablag‘larga (asosiy va aylanma kapital) nisbatidir.
Bular quyidagicha aniqlanadi:

1. 
   R‘=(P/W)*100
   

bu erda: R‘ – foyda normasi; P – foyda massasi; W – iqtisodiy yoki ishlab chiqarish xarajatlari;

2. 
   R‘=(P/K)*100
   

bu erda: R' – foyda normasi; P – foyda massasi; K – korxona avanslangan mablag‘lari yoki asosiy va aylanma kapitalning o‘rtacha yillik qiymati.
Foyda normasi ishlab chiqarilayotgan mahsulot hajmiga to‘g‘ri mutanosib hamda foydalanilgan avanslangan mablag‘lar qiymatiga teskari mutanosibdir. Shu tufayli foyda normasi korxona ish samaradorligini integral ko‘rsatkichi hisoblanadi.
Foydaning o‘sishiga, chiqarilayotgan mahsulot umumiy hajmi o‘zgarmagan holda ikki yo‘l bilan: ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish yoki narxni oshirish hisobiga erishish mumkin.
2. Qonunchilik palatasi tomonidan 2019-yil 9-dekabrda qabul qilingan Senat tomonidan 2019-yil 14-dekabrda ma’qullangan
1-modda. Ushbu Qonunning maqsadi va qo‘llanilish sohasi
Ushbu Qonunning maqsadi chet ellik hamda mahalliy investorlar tomonidan amalga oshiriladigan investitsiyalar va investitsiya faoliyati sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat.
Ushbu Qonun markazlashtirilgan investitsiyalar bilan bog‘liq munosabatlarni tartibga solmaydi.
Konsessiya faoliyati, mahsulot taqsimotiga oid bitimlar tuzish, ularni bajarish va bekor qilish, investitsiya, pay va venchur fondlari, kapital bozorini, shu jumladan qimmatli qog‘ozlar bilan bog‘liq operatsiyalarni tartibga solish, davlat-xususiy sheriklik, maxsus iqtisodiy zonalar sohasidagi huquqiy munosabatlar alohida qonunlar bilan tartibga solinadi.
O’zbekistonda investitsiya faoliyatining me’yoriy-qonuniy bazasi.
Mamlakatda investitsion munosabatlarni amalga oshirish va uning huquqiy tizmini tashkil etuvchi muayyan huquqiy asoslar yaratilgan. Jumladan, O’zbekiston Respublikasining “Investitsiya faoliyati to’g’risida”gi,24 “Chet el investitsiyalari to’g’risida”gi25 yangi tahrirda, “Chet ellik investorlar huquqlarning kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to’g’risida”gi qonunlar qabul qilindi.
Bu qonunlarda investitsion munosabatlarga taalluqli barcha jarayonlarga va tushunchalarga aniqliklar kiritilgan. Investitsiya faoliyatining sub’ektlari va ob’ektlari, investitsion faoliyatning davlat tomonidan tartibga solinish masalalari, xorijiy investorlarning huquq va burchlari, mol-mulk kafolatlari va imtiyozlari kabilar aniq belgilab berilgan.
biroq, bu kabi mamlakatda investitsion faoliyatni rag’batlantiruvchi qonuniyxuquqiy bazaning mavjudligi bozor munosabatlarining rivojlanganligini belgilamaydi. Bugungi kunda mamalakatda investitsion muhitni tubdan yaxshilash chora-tadbirlarini amalga oshirmoq zarur.26 Davlat mazkur qonunlar doirasida investitsion faoliyatning turli sub’ektlari o’rtasida yuzaga keladigan munosabatlarni tartibga solib turadi. Boshqacha qilib aytganda, bu tartibning qanday o’rnatilganligiga qarab u yoki bu mamlakat xorijiy investitsiyalarni jalb etish uchun qanday huquqiy muhit yaratilganligini aniqlab olish mumkin.
O’zbekistonda investitsion munosabatlarni tartibga solishining yaratilgan qonuniy asoslari mos ravishda tadbirkorlik to’g’risida O’zbekiston Respublikasining “Tadbirkorlik to’g’risida”gi27 Qonun va O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari28 bilan to’ldirilib borilmoqda.

3. 
   Foyda — tovarlar va xizmatlarni sotishdan olingan daromadning bu tovarlarnii.ch. va sotish xarajatlaridan ortiq qismi. Korxonalar va tadbirkorlar xojalik faoliyati moliyaviy natijalarining asosiy korsatkichlaridan biri. F. pulda ifodalanadi. F. bozor daromadi bolib, uning qonunqoidalariga binoan vujudga keladi, taqsimlanadi va ishlatiladi. F. kapital, i.ch. omili sifatida tovar va xizmatlar narxi tarkibiga kiradi, ular sotilgach, pul shaklida kapital sohibi ixtiyoriga keladi. F. topish tadbirkorlikning asl maqsadi hisoblanadi, unga intilish bozor iktisodiyotining rivojlanishini taminlaydi.
   

Foyda va uning miqdorini belgilovchi omillar. Korxona foydasi Korxonaning barcha pul daromadlari va qilingan sarf – xarajatlari o`rtasidagi farq. Korxona sof foydasi Korxona umumiy foydasidan soliqlar va boshqa majburiy to'lovlar chiqarib tashlangandan keyin qolgan qismi.
Bugalteriya Foydasi Sotilgan maxsulot uchun olingan umumiy pul tushumlaridan ishlab chiqarishning tashki xarajatlarini chiqarib tashlash yo`li bilan aniqlanadi. Foyda massasi Korxona olgan foydasining umumiy xajmi yoki mutloq miqdori Foyda normasi Foyda massasi yoki mikdorining ishlab chiqarish xarajatlariga nisbatining foizdagi ifodasi.
Xarajatlar pasaygan sharoitda F.ning daromaddagi hissasi ortadi, aksi yuz berganda bu hissa qisqaradi. Bordiyu, tovarlarga talab hozir bolib, ularning bozor narxi oshsa, ozozidan va xarajatlardan kati nazar, F. ortadi. Narxning foydaga tasiri shundan guvohlik beradiki, bozorgir tovarlarni chiqarmay turib yaxshi F. korish mumkin emas. Har qanday firma F.ni eng kop olishga, yani uni maksimumlashtirishga intiladi, F. mikdoriga tasir etuvchi omillarni ishga soladi. F.ning oz olchami bor. Bu uning normasi va massasidir. F. normasi (G") nisbiy korsatkich bolib, kapital qanday ishlatilib, qanday F. korilganini bildiradi va u orqali F. (F) kapitalning (K) ning qanday qismiga tengligi aniqlanadi.

3. 
   Ichki investitsiya tashqi iqtisodiy faoliyatni yoki mahalliy iqtisodiyotningmahsulotlarini sotib olishni yoki sotib olishni o'z ichiga oladi. Bu chet eldan keladigan pul. Ichki investitsiyalar tashqi investitsiyalardan farq qiladi, bu mahalliy kompaniyalardan xorijiy investorlarga investitsiya kapitalining chiqishi. Hozirgi vaqtda iqtisod fani investor tomonidan turli loyihalarga yuboriladigan mablag'larni tasniflash imkonini beruvchi bitta asosiy usulni aniqlaydi. U adolatli, xolis va yashash huquqiga ega.
   

Investitsiyalar manbalari quyidagilardir:
ichki (o'z); tashqi (ular qarzga olingan va qarzga bo'linadi).
Tabiiyki, investor uchun o'zining ichki aktivlarini tasarruf etish eng foydali hisoblanadi. Ko'pincha siz investitsiyalarni moliyalashtirishning tashqi manbalaridan foydalanish uchun to'lashingiz kerak. Ular kamdan-kam hollarda bepul bo'lishi mumkin. Keling, sanab o'tilgan barcha navlarni batafsil ko'rib chiqaylik.
Ichki manbalar
Investitsiyalarni moliyalashtirishning ichki manbalari mikroiqtisodiy va makroiqtisodiy darajada farqlanadi.
Bundan tashqari, ma'lum bir darajaga ichki manbalar Davlat investitsiyalariga quyidagilar ta'sir qiladi:
aholi jamg'armalari va tijorat kompaniyalari- xususiy investorlarning potentsial investitsiya fondlari; mamlakat jamg'armasi - turli zahira fondlari shaklida.
Kompaniya darajasida investitsiyalarning ichki manbalariga quyidagilar kiradi: sof foyda;
ustav kapitali mablag'lari; qimmatli qog'ozlar chiqarish; amortizatsiya ajratmalari.
Sof daromad kamdan-kam hollarda investitsiyalarning asosiy manbai hisoblanadi. Amaliyot shuni ko'rsatadiki, uning hajmi jiddiy investitsiya loyihalarini amalga oshirish uchun deyarli etarli emas. Noyob kompaniya to'liq amalga oshirish uchun etarli sof foyda borligi bilan maqtanishi mumkin investitsiya faoliyati.
Ustav kapitali - bu kompaniyaning ta'sischilari tomonidan ustav faoliyatini normal ta'minlash uchun dastlab investitsiya qilingan mablag'lar miqdori. Natijada uning qiymati iqtisodiy faoliyat barcha ta'sischilarning kelishilgan qarori bilan u kamaytirilishi yoki ko'paytirilishi mumkin. Bu haqiqat, albatta, aks ettirilishi kerak ta'sis hujjatlari... Kompaniya ta'sischilarining qarori bilan uni tashkil etuvchi vositalar ustav kapitali investitsiyalarga sarflanishi mumkin.
Kompaniya tomonidan qimmatli qog'ozlarni chiqarish. Butun dunyoda investitsiya loyihalarini o'z mablag'lari bilan ta'minlashning bu usuli katta rol o'ynaydi. Bu bayonot, ayniqsa, to'g'ri keladi yirik kompaniyalar Nomi bilan. Shu bilan birga, mamlakatimizda u faol rivojlanish bosqichida. Bu investitsiya manbai obligatsiyalar va aktsiyalar chiqarish orqali shakllanadi, ularni ham jismoniy, ham yuridik shaxslar sotib olishlari mumkin.
Amortizatsiya ajratmalari. Bu eskirgan qismni almashtirish uchun tizimli ravishda ajratilishi kerak bo'lgan pulning nomi. ishlab chiqarish aktivlari... Rossiyada hozirgi iqtisodiy sharoitda bu amortizatsiya to'lovlari ularning ahamiyatsiz hajmi va sezilarli inflyatsiya darajasi tufayli jiddiy rol o'ynamaydi.
Ichki investitsiyalarning kamchiliklari
Ko'pchilik, ichki sarmoyalar mamlakatga boyliklarning kirib kelishiga, daromadlarning bazasini diversifikatsiyalashga, qo'shimcha soliq tushumlarini yaratishga, ish joylarini yaratishga va ko'plab aholisi uchun ko'nikmalar hosil qilish imkoniyatini yaratishga yordam berishiga ishonishadi. kiruvchi o'zgarishlar bilan birga keling. Ushbu o'zgarishlar beqaror rivojlanish shaklida bo'lishi mumkin, masalan, rejasiz va tez qurilgan infratuzilma loyihalari va / yoki mahalliy urfodatlarga e'tibor bermaslik.
Tanqidchilar, shuningdek, ichki sarmoyalarni jalb qilishga intilayotgan mahalliy iqtisodiyotlar mahalliy kichik biznes zarariga harakat qilayotganini ta'kidlamoqda. Kichik biznes sub'ektlari mavjud, yirik korporatsiyalarning ko'lami va narxiga mos kelmaydilar, shuning uchun ularning o'sishi va mavjudligi xavf ostida qolmoqda.
Keys masala
Xarajatlar
Yer rentasi 40 000 so’m
Ishchilarga oylik 600 000 so’M
Amortizatsiya 400 000 so’m
O’g’it va boshqalar 700 000 so’m