256
hatt o mafkurada ham namo yon qil a ol adi . U ijtim oi y -estetik mezon sifati da bahol ash
xususi yati ga ega va shu bilan odam larga nim a kerakli gini bel gilab beradi gan hukm ron
didga a yl anadi. Moda bunda odam larni ng yashas h tarzidan (st ilidan) keli b chi qib, doimi y
ravishda o‘zgarib boradigan hayot mazmuniga mos shaklni taklif etadi. Qisqasi, moda
muayyan ma’noda jamiyat yashash tarzining o‘ziga xos shakli, zamonaviy usuli sifatida
estetik tahlilni taqozo qiladi. Zotan, u umumestetik didning darajasi va o‘ziga xosliklarini
zamon ko‘zgusida aks ettirish xususiyatiga ega. SHu jihatdan u, yuqorida aytib
o‘tganimizdek, o‘zgaruvchanlik tabiatiga ega, urf bo‘lgan narsalar, bir davr, hatto bir yil
mobaynida modadan chiqib ketishi mumkin. Masalan, o‘tgan asrning elliginchi yillarida
erkak va ayollar tagcharmiga maxsus g‘arch qo‘yilgan etiklar, tuflilar kiyishardi,
yurganda «g‘arch-g‘urch» qilardi. Hozir esa, iloji bo richa tovush chiqarmaydigan,
yumshoq poyafzal urf bo‘lgan, ya’ni modada. YOki oltmishinchi yillarda bir oz
demokratik o‘zgarishlar ro‘y berishi tufayli qatag‘on qilinganlar haqidagi asarlar,
xususan, Habib No‘‘monning «YOshlikda bergan ko‘ngil » qissasi urf bo‘ldi, hozir esa,
Tohir Malikning «SHaytanat» romani modada. Bunday holatni «xit » bo‘lgan qo‘shiqlarga
va ul ar ijrochil ari ga ham tadbiq etish mumkin.
Ana shunday xususiyatlari bilan moda kishilar estetik tarbiyasiga ta’sir o‘tkazadi.
Biroq bu ta’sir doim ham ijobiy bo‘lavermaydi. Hozirgi, globallashuv jarayonlari qizg‘in
ketayotgan davrda, bir mintaqadan ikkinchi mintaqaga modaning “ko‘chishi” ko‘pincha
salbiy xususiyatga ega. Masalan, biri birining aksi bo‘lgan ikki hodisadagi modani olib
ko‘raylik. Biri – hijob. U aslida sahroga serob arab mamlakatlarida og‘iz -burunni, ko‘zni,
umum an, but un badanni qum z arral ari dan as rash maqsadi da ki yi l adi gan libos,
ke yi nchalik u islom i y tal abga mosl ashti ril gan. Bizda es a, uning vazi fasini mi nt aqavi y
fasll arim iz ga m os kel adi gan ro‘mol turl ari (qishki, bahorgi, yoz gi, kuz gi ) bajaradi . Bir
pa yt lardagi paranji hozir m odadan chiqib ket gan, qimm atbaho, zarrin (islomda bunda y
matol ar man etilis hi ga qarama y), buning usti ga sinteti k materi aldan tiki l gan havo
o‘tkazmaydigan hijob bizning keskin-qit’aviy yozimizda badanni yondirib yuboradi,
gi gi enik nuqt ai naz ardan zararli . Ikkinchisi – hozi r qizlari mizning ni ho yatda t or jinsi
shim va bel bilan kindikni ochib t uradi gan kalt a kofta ki yi shi m odada. YOz chillasi da
shim ki yib, s erchan g ko‘chalarimizda badanning yarmini ochib yuri sh ham gi gi ena, ham
sharqona odob va mintaqaviy axloq bilan sig‘ishmaydigan holat. Bunday hodisalar yuksak
did bilan modaga amal qilish emas, balki ko‘r -ko‘rona modaparastlik, modaning ketidan
quvis h, t urm ush n afos ati ni jo‘nl as htiri sh si fat ida baholanishi lozim . Ana s hunda y
hodis al arda turm ush est etikasi ning t ahlil l ari , naz ari y x ulos al ari asqot adi.
Do'stlaringiz bilan baham: |