Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

 Mehnat- turmush estetikasining muhim omili. 

Mehnat   –  insonni ng  aqli y  yoki  j ismoni y  kuchi  bilan  am al ga  oshi ril adi gan  m aqs adli  

faoliyat.  U  kundalik  ma’naviy  va  moddiy  jihatdan  odamzot  hayotini  farovonlashtirish, 

ma’naviy  hamda  moddiy  qadriyatlarni  yaratish  vositasi.  Mehnatda  inson,  ayni  paytda, 

ham  aqli y  ham  jism oni y  t omondan  t arbi yal ani b,  m a’navi y  yuks alib  boradi.  Biroq  mehnat 

og‘ir  majburiyatga  aylangan  joyda  uning  bu  xususiyatlari  yo‘qoladi.  SHu  sababli,  mehnat 

har  jihatdan  yuksak  samara  borishi  uchun  erkin  bo‘lishi,  mehnat  jarayoni  ijodiy  va 

qiziqarli  kechis hi  lozim .  Zot an  o‘zi ga  yoqqan,  erkin  mehnat  t uri ni  bajara yot gan 

kishilarning  «Bu  ishni  men  o‘ynab  qilib  qo‘yaman»  qabilidagi  gaplari,  erkin  mehnatni 

o‘yinga  qiyoslashlari  bejiz  emas.  O‘yin  –  san’atning  asosi  ekanini  nazarda  tutsak,  bu 

bilan  o‘z  kasbini,  ishini  sev gan  odamlar  uni  ijod  darajasiga  ko‘tarishga  harakat 

qilayotganini  ko‘ramiz.  Zotan  sevmoq  –  erkinlik,  ijod  esa,  erkinlik  mevasi.  Mehnat 

erkinli gini ,  unga  erkin  munos abatni   shakllant iri sh  hamm a  z amonl arda  ham  muhi m  mas al a 

bo‘lib  kelgan.  Og‘ir  mehnatni  engill ashtirish,  erkinlashtirish  maqsadida  inson  qadimdan 

uni  badiiylashtirishga,  estetiklashtirishga  intilgan.  Bunga  halq  og‘zaki  ijodidagi  mehnat 

turlariga  bag‘ishlangan  qo‘shiqlar  yaxshi  misoldir.  Ular  mehnat  jarayonining  qiziqarli, 

«ichdan»  bo‘lmasa  ham,  «ta shdan»  go‘zal,  musiqiy,  badiiy  bo‘lib  ko‘rinishiga  xizmat 

qil gan.  

Hozirgi  paytda  mehnat  jarayonining  ham  «ichdan»,  ham  «tashdan»  go‘zal  bo‘lishini 

ta’minlashni  uyg‘un  tarzda  amalga  oshirish  dolzarb  ahamiyat  kasb  etgan.  Bunda  yana 

diza ynning hal  qiluvchi  ah am i yat ga ega ekanini t a’ki dlash l oz im.  

Mehnat estetikasida dizaynga bo‘lgan talab ko‘pyoqlamalik tabiatiga ega. Unda faqat 

texnikaviy  go‘zallik  emas,  botunisicha  texnologik  jarayon  va  ishlab  chiqarish  joyi  – 

makon  go‘zalligi  ham  dizayn  qonun -qoidalariga  bo‘ysunishi:  inson  –  texnika  –  makon 

tizimining estetiklashishi ro‘y beradi.  

Mehnat  bilan  nafosatning  o‘zaro  aloqasi  to‘g‘risida  ukrainalik  estetik  olim  D.YU. 

Kucheryuk  diqqatga  sazovar  fikrlar  bildiradi:  «Mehnatning  mazmuni  aynan  o‘zini 

qadri yat  si fatida  na mo yon  qilishi  bil an  bel gil anadi,  –  deb  yoz adi  u.  –  Nafosat  ham 

mehnatning  mazmuniy  jihatiga  aloqador»



.  Bunga  misol  tariqasida  u  inson  o‘z  ruhiy-

fiziologik  quvvatini ng  m ehnat   j ara yonini  boshqarish  mahorati ga  egali gidan  ruhl anis hini  

va  but un  vujudi  bilan  es t etik  quvonchni  his  etishini   ta’ki dl ab  o‘t adi.  Darhaqiqat,  bunda y 

holatda  insonning  ijodiy  munosabati,  ruhiy  ko‘tarinkiligi  mehnat  bilan  estetikaning 

                                                           



 

Кучерюк Д.Ю.

 Эстетика труда. Киев, «Виша школа», 1989. С. 276. 

---