|
253
uyg‘unlashib ketishiga olib keladi, nafosat mehnat jarayonini jonlantiradigan hodisaga,
uni go‘zallashtiradigan qudratga aylanadi. Buning uchun inson – texnika – makon
tizimida, ya’ni, dastgohlardan tortib, devoru imoratlargacha, gultuvakdan tortib,
darpardalargacha bo‘lgan muhitda dizaynerning ijodiy yondashuvi lozim; bunda ranglar
nafosati ham alohida rol o‘ ynaydi.
Nima uchundir biz, mehnat estetikasi deganda, ko‘pincha faqat jismoniy -moddiy
mehnat jarayonlaridagi nafosatni tushunamiz va asosan uni zo‘r berib tadqiq etishga
urinamiz. Vaholanki, ma’naviy-aqliy sohalardagi mehnat ham jiddiy e’tiborga, estetik
tahli l ga lo yi q. Masalan, teatr s an’atidagi mehnatni olib ko‘ra yl ik. Ulug‘ rej iss yori miz
Mannon Uyg‘ur yangi spektaklni tayyorlashda «o‘zi ham tinmagan, boshqalarni ham
tindirmagan». Repetitsiya paytida tushlikka chiqishga vaqt topolmaganidan unga uyidan
ovq at olib keli shgan. Spektakldan so‘ng tunl ari t ahli l bilan shug‘ull angan, teatr
san’atining muhim masalalariga doir qoidalarini qog‘ozga tushirgan. Buyuk fransuz
yoz uvchi si Balz akni nng esa, kuni ga 14 -16 soatl ab ishl agani hamm aga ma’lum . Mehnat
tufa yli gina s an’atkor o‘z ist e’dodini namo yon qil a ol adi, ayni pa yt da ana s hu «o‘zi ni
qiynash»dan u butun borlig‘i bilan quvonch hissini tuyadi. Badiiy ijod estetik faoliyat
sifatida san’atkor uchun doimo “shirin azob”, «go‘zal a’mol» – estetik zavq manbai.
Fanda ham m ehnatning o‘rni, u ol im ga beradi gan es tetik zavq, quvonch
san’atdagidan kam emas. Ilmiy mehnat tabiatan estetik kechinmalarga boy, chunki unda
bilimga bo‘lgan ishtiyoqni, ijod hissini va insonning hayratlanish qobiliyatini namoyon
qiluvchi botini y kuch m av jud. To‘g‘ri, bir pa yt lar fan his si yot ga berilm asdan, s ovuqqon
va holisona haqiqat ni bilishga as osl anadi, degan fi kr hukm ron edi , bunga s abab qilib,
bunday qarashning majoziy tafakkurdan yiroqligi ko‘rsatilardi. Hozirgi paytda uning aksi
isbot talab qi lma ydi gan haqi qat ga a yl angan. Zot an, fan t arix i unda ikki si fatni – axloqi y-
shaxsiy va estetik ibtidoning mavjudligini ta’kidlab turadi. Buni V.A. Engelgart shunday
ifodalaydi: «Ijod... – san’atning mohiyati. U xuddi shu darajada fanning ham mohiyatidir.
Har i kki hol atda insonni ng yaratis h, ya ’ni o‘zli gini namo yon qi lish qobili yati muhim .
Ilmiy kashfiyot, xuddi san’at kabi, ijodkorning muayyan xususiyatlarini o‘zida saqlab
qoladi va keyingi hayoti davomida butun insoniyat boyligiga aylanadi»
. Zot an ijodi y
mehnat ni o‘z ha yoti ning m a’nosi deb bil gan ilm fido yisi gina haqi qi y olimdi r.
Hozirgi kunda san’atkor va olimning ijodiy mehnati faqat ichki, hissiyotlar bilan
aloqador shaklda emas, balki t ashqi – texnika nuqt ai nazari dan ham estetikl ashgan.
Chunonchi, bugungi yozuvchi o‘z mehnat j ara yoni ni komp yutersiz, dikt ofonsiz tas avvur
qilolmaydi, rassomlar, qo‘shiqchilar va boshqalar kompyutpr texnologiyasidan
foydalanadilar, elektron cholg‘u asboblari ham ma’lum ma’noda texnikaning
est etiklas huvidan dalolat beradi . Bund ay m isol larni ko‘pl ab kelti rish m umki n, barcha
hodisalarda dizayner tomonidan mukammallashtirilgan go‘zallik ijodkorning ma’naviy -
ruhiy ko‘makchisiga aylanganini ko‘ramiz.
Mehnat estetikasi t exnika est etikasi kabi at rof -m uhit ni go‘z allas htirish t izimi bil an
bog‘liq. Korxona hovlisidagi yashil olam, favvora, daraxtlar, haykallarning uyg‘unligi,
imoratlar peshtoqlari va devorlarida aks etgan ko‘rgazmali amaliy san’at namunalari,
binol ar
ichining
yuks ak
did
bil an
bezat ilishi
– hammasi inson mehnatini
go‘zallashtirishga, mehnat jarayonining estetik zavq bilan amalga oshuvini ta’minlashga
xizmat qil adi .
Shu taxlit, m ehnat est etikasi m ehnat jara yoni dagi nafosat ni faqat sanoat ishlab
chiqarishi bilan chegaralamaydi, dizayndan keng foydalangan holda, o‘zini atro f-muhitni
go‘zallashtirish tizmidagi asosiy omillardan biri sifatida namoyon etadi va texnika
est etikasi bil an doim i y hamkorl ikda i sh olib boradi .
Mehnat – insonni ng aqli y yoki j ismoni y kuchi bilan am al ga oshi ril adi gan m aqs adli
faoliyat. U kundalik ma’naviy va moddiy jihatdan odamzot hayotini farovonlashtirish,
Энгельгарт В.А.
Познание явлений жизни. М., 1984. С.276.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
