|
255
va holisona haqiqat ni bil ishga as osl anadi, degan fi kr hukm ron edi , bunga s abab qilib,
bunday qarashning majoziy tafakkurdan yiroqligi ko‘rsatilardi. Hozirgi paytda uning aksi
isbot talab qi lma ydi gan haqi qat ga a yl angan. Zot an, fan t arix i unda ikki si fatni – axloqi y-
shaxsi y va est et ik ibtidoni ng m avjudli gini ta’ki dlab turadi . Buni V.A. Engel gart s hunda y
ifodalaydi: «Ijod... – san’atning mohiyati. U xuddi shu darajada fanning ham mohiyatidir.
Har ikki holatda insonning yaratish, ya’ni o‘zligini namoyon qilish qobiliyati muhim.
Il mi y k ashfi yot, xuddi s an’at kabi, ijodkorning m ua yyan xususi yatl ari ni o‘zida s aql ab
qoladi va keyingi hayoti davomida butun insoniyat boyligiga aylanadi»
. Zot an ijodi y
mehnatni o‘z hayotining ma’nosi deb bilgan ilm fidoyisigina haqiqiy olimdir.
Hozirgi kunda s an’atkor va oli mning ij odi y m ehnati faqat ichki, hissi yotl ar bi lan
aloqador shaklda emas, balki t ashqi – texnika nuqt ai nazari dan ham estetikl ashgan.
CHunonchi, bugungi yozuvchi o‘z mehnat jarayonini kompyutersiz, diktofonsiz tasavvur
qilolm a ydi,
ras som lar ,
qo‘shiqchilar va boshqalar kompyutpr texnologiyasidan
foydalanadilar, elektron cholg‘u asboblari ham ma’lum ma’noda texnikaning
estetiklashuvidan dalolat beradi. Bunday misollarni ko‘plab keltirish mumkin, barcha
hodis al arda diza yner tomoni dan mukam mall a shtiri l gan go‘z allik ij odkorning m a’navi y -
ruhiy ko‘makchisiga aylanganini ko‘ramiz.
Mehnat estetikasi t exnika est etikasi kabi at rof -m uhit ni go‘z allas htirish t izimi bil an
bog‘liq. Korxona hovlisidagi yashil olam, favvora, daraxtlar, haykallarning uyg‘unligi ,
imoratlar peshtoqlari va devorlarida aks etgan ko‘rgazmali amaliy san’at namunalari,
binol ar
ichining
yuks ak
did
bil an
bezat ilishi
– hammasi inson mehnatini
go‘zallashtirishga, mehnat jarayonining estetik zavq bilan amalga oshuvini ta’minlashga
xizmat qi l adi .
SHu t axlit, m ehnat est eti kasi m ehnat jara yoni dagi nafos at ni faqat sanoat i shl ab
chiqarishi bilan chegaralamaydi, dizayndan keng foydalangan holda, o‘zini atrof -muhitni
go‘zallashtirish tizmidagi asosiy omillardan biri sifatida namoyon etadi va texnik a
est etikasi bil an doim i y hamkorl ikda i sh olib boradi .
Turmush est eti kasi deganda biz insonning voqelikka keng qamrovli est etik
munosabatini tushunamiz. U hozirgi paytda o‘z ichiga kiyinishidan tortib, xulqiy
go‘zallikkacha, oilaviy an’analardan tortib, oi laviy makongacha bo‘lgan «estetik doirani »
o‘z ichiga oladi. Turmush estetikasida eng muhimi, odamlarning narsalar dunyosiga,
go‘zallik va ulug‘vorlik orqali qarashlari, estetik didga, ijtimoiy ideallarga o‘ziga xos
munosabatlari namoyon bo‘ladi, pirovard natijada u turmush madaniyatining yuksalishiga
xizmat qil adi .
Birinchi navbatda turmush estetikasi insonning xulqiy go‘zallik qonun -qoidalariga
rioya qilib yashashini taqozo etadi. Xulqiy go‘zallik esa, oilada jamoat joylarida o‘zni
tutishni, bos hqalar bil an mul oqotda, kasbi y m unosabatlarda muom al a odobi va etiket
nuqtai nazaridan yondashuvni, o‘zaro suhbatlarda ham so‘z vositasida (verbal), ham
noverbal jihatlarning go‘zal bo‘lishini ta’minlaydigan ma’naviy hodisadir. Uni estetika va
axloqshunoslik kesis hg an nuqt a, go‘zalli kning axloqi yli kda, axloqi yl ikni ng go‘zallikda
namoyon bo‘lish sharti, desak yanglishmaymiz.
YUqorida aytib o‘tganimizdek, turmush estetikasining qamrovi keng, uning aloqalari
kundali k turm ushni ng est etik muammolari doirasi dagina qolib ke t ma ydi, balki tabiat
est etikasi , t exnika est etikasi , atrof -muhitni go‘z all ashti ris h tizimi va est eti k tarbi ya
singari miqyosli ijtimoiy ma’naviy hodisalar bilan uzviy bog‘liqlikda amalga oshadi.
Turmush estetikasida moda alohida ahamiyatga ega. Ma’lumki, m oda deganda tashqi
madani yat shakllari ning vaqti -vaqti bi lan qism an o‘z gari sh va t akrorl ani b turs hini
tushunamiz. Bunday takrorlanishlar va o‘zgarishlar iqtisodiy, ma’naviy, axloqiy, estetik
omillar kabi ijtimoiy asosga ega bo‘ladi. Modani asosiy ko‘pchili k e’tirof etadi, u o‘zini
faqat kiyinishda emas, ishlab chiqarishda ham, siyosatda ham, san’atda ham, fanda ham,
Энгельгарт В.А.
Познание явлений жизни. М., 1984. С.276.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
