Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

 

 

 

114 

 

nuqtai  nazaridan  tahlil  qildi.  At-Termiziy  Markaziy  Osiyo  xalqlarining  islomgacha  bo‘lgan  urfodatlari, 

rasm-rusumlari,  marosimlarini  musulmon  madaniyati  va  axloqi  qoidalariga  moslashtirishda  beqiyos  ulush 

qo‘shdi. Musulmon falsafasini yangi ratsional tamoyillar, normalari bilan boyitdi. Ayniqsa, inson ma’naviy 

madaniyatini  shakllantirishda va uni  yanada rivojlantirishda aqliy bilish  muhim  ahamiyatga ega  ekanligini 

ta’kidlab o‘tgan. Qaerda bilim, ilmga e’tibor kamaysa, o‘sha erda odamlar axloqan tubanlasha boshlaydilar. 

Bilimsizlik – xurofotga moyillikni kuchaytirsa, ilm izlamaslik g‘iybatchilikka undaydi va jamiyat ma’naviy 

inqirozga  yuz  tutadi.  Odamlar  orasidan  mehr-oqibat  ko‘tariladi.  Bilimsizlikning  dastlabki  ko‘rinishi, 

kishining o‘z iffatini yo‘qotishidir, deb tushuntiradi. SHunday qilib, haqiqiy falsafada muayyan masalalar, 

ayniqsa, inson bilan bog‘liq murakkab masalalar xususida bir xil fikrlash hollari kuzatilmaydi. Bundan farqli 

o‘laroq, fanda bir fikrlilik u  yoki bu muammoning uzil-kesil echimi topilganidan dalolat beradi.  Masalan, 

«abadiy dvigatel»ni yaratish masalasi xususida olimlar orasida to‘la bir fikrlilik hukm suradi: hozirgi zamon 

tabiatshunosligi  qonunlariga  muvofiq  bunday  dvigatelni  yaratish  mumkin  emas.  Ammo  fandan  farqli 

o‘laroq, falsafaning o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, u har qanday hodisani o‘rganish va tushunishda 

tayaniladigan  qadriyatlar  va  mo‘ljallar  tizimidan  tashkil  topadi.  Ayni  shu  sababli  bu  erda  u  yoki  bu 

faylasufning dunyoni qanday tushunishi, uning hayotga munosabati, ayniqsa, muhim rol o‘ynaydi. U qaysi 

aksiomalarni ilgari surishi, qaysi ustuvorliklarni qayd etishi, nimani muhim deb hisoblashi, nimaga ishonishi 

yoki ishonmasligidan faylasufning boshqa narsalarga bo‘lgan tegishli munosabati, uning umumiy va xususiy 

masalalarga doir falsafiy pozitsiyasi kelib chiqadi.