Toshkent moliya instituti hamdamov baxrom kasimovich ilxomov shavkat islomovich

 

---

136 
7.3. Xodimlar bilan ish haqi bo‘yicha hisob-kitoblar auditining 
uslubi 
Korxona 
buxgalteriyasi 
har 
oyda 
xodimlarning 
shaxsiy 
schyotlariga hisoblab yozilgan ish haqi va xodimning boshqa 
daromadlari, miqdori, ushlab qolingan summalar va chegirmalar, 
shuningdek to‘lanishi lozim bo‘lgan summalar haqidagi ma’lumotlarni 
kiritadi. 
Shaxsiy schyotlarni to‘ldirishda asos bo‘lib ish vaqtidan 
foydalanilganlikni hisobga olish tabeli, ishbay mehnat uchun 
topshiriqlar, bajarilgan ishlar uchun topshiriq-buyurtmalar, vaqtinchalik 
mehnatga layoqatsizlik to‘g‘risidagi varaqa, mukofotlar to‘lash, moddiy 
yordam ko‘rsatish to‘g‘risidagi ma’muriyat buyruqlari (farmoyishlari), 
korxonaga kelib tushgan ijro hujjatlari va boshqalar hisoblanadi.
Korxonalar amaliyotida mehnatga haq to‘lash bo‘yicha quyidagi 
kamchiliklar ko‘proq uchraydi: oylik maoshlari va stavkalar hajmining 
shtat jadvali va lavozim maoshlari sxemasida belgilanganidan oshib
ketishi; ish haqiga har xil qo‘shimcha va ustamalarning noqonuniy 
tayinlanishi; qo‘shib yozishlar; ishbay rassenkalarning oshirib 
ko‘rsatilishi; ishchilar va muhandis texnik xodimlar mehnatiga haq 
to‘lash uchun belgilangan ish haqi fondi hisobidan kotibalar, shaxsiy 
haydovchilar va har xil boshqaruv xizmati xodimlariga haq to‘lash 
kabilar.
Misol. «Fayz» AJga jismoniy shaxs 20_ - yil 5-apreldan oyiga 
500000 so‘m maosh bilan buxgalter lavozimiga ishga qabul qilindi. 
Xodim ilgarigi ish joyidan ma’lumotnomani taqdim etdi, unga ko‘ra 20_
- yil boshidan: 
daromad - 156 0000 so‘mni, daromad solig‘i - 302800 sumni 
tashkil qilgan. 
«Ish beruvchining buyrug‘i (T-1-son shakl) bilan ishga qabul 
rasmiylashtiriladi. Buyruq chiqarish uchun xodim bilan tuzilgan mehnat 
shartnomasi asos bo‘ladi. Buyruq mehnat shartnomasi mazmuniga to‘liq 
mos ravishda chiqariladi hamda xodimga tilxat bilan e’lon qilinadi»
1
. 
«Xodim shartnomada belgilangan kundan boshlab, (mazkur
holatda – 20 - yil 5 - apreldan) mehnat majburiyatlarini bajarishga 
kirishishi lozim
2
. 
Oyiga beriladigan maosh summasi - 500000 so‘m ham mehnat 
shartnomasida qayd etiladi
3
.
1
O’zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksi. 82-modda. 
2
Shu erda, 83-modda. 
3
Shu erda, 73-modda 

---

137 
Buyruqqa asosan xodimga shaxsiy varaqa (T-2-son shakl) 
to‘ldiriladi, ish boshlagan paytidan 5 kun o‘tgach mehnat daftarchasida 
ishga qabul qilinganligi haqida yozuv qayd etiladi hamda shaxsiy schyot
(T-54-son shakl) ochiladi, unga ish haqini hisob-kitob qilish uchun zarur 
barcha ma’lumotlar kiritiladi. 
Oy tugagach, tabelchi yoki bunga vakolatli boshqa shaxs 
tomonidan rasmiylashtirilgan ish vaqtini hisobga olish tabeli (T-12-son, 
T-13-son shakllar) buxgalteriyaga topshiriladi. Tabelda tabel raqami, 
F.I.Sh., ishlangan soatlar soni, dam olish kunlari, turli sabablarga ko‘ra 
ishga chiqilmagan kunlar soni ko‘rsatilgan holda barcha xodimlarning 
ro‘yxati aks ettiriladi. 
Buxgalteriya boshlang‘ich tabel hisobi ma’lumotlari asosida 20__
- yil aprel oyi uchun ish haqini hisoblab chiqaradi. Besh kunlik ish 
haftasi deyilganda, aprel oyida 22 ish kuni hisoblanadi. Xodim 15 - 
apreldan ishga qabul qilinganligi bois, agar ishga chiqmagan kunlar 
bo‘lmasa, u mazkur oyda 20 ish kuni ishlagan bo‘ladi. 
«Har bir xodimni unga tegishli davrda to‘lanishi lozim bo‘lgan ish 
haqining tarkibiy qismlari, olib qolingan ushlanmalar miqdori va 
asoslari, shuningdek to‘lanadigan umumiy pul summasi haqida yozma 
shaklda xabardor qilish lozim». 
20__ - yil aprel oyi uchun hisoblab yozilgan ish haqi summasi 
454550 so‘mni (500000 : 22 x 20) tashkil qiladi (7.4-jadval).