Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

 

 

 

 

 

 

 

 

Ishlab chiqarish 

 

(

 

sotuvchilar guruhi) 

 

 

 

 

 

Bozor 

 

(

 

sotuvchilar guruhi)  

 

Kommunikatsiya 

 

Tovarlar  

 

Pullar  

 

Axborot 

 

---

 

63 

 

 

 

3.1-rasm. Bozor va ishlab chiqarishning o‘zaro munosabati 

 

  

Marketing sotuvchilar va xaridorlar o‘rtasida axborot almashinuviga, 

to‘g‘ri va teskari aloqalardan foydalanishga asoslanadi.   

AXBOROT  (ingl.  news)  — 

taqdim  etilishi  shaklidan  qat’iy  nazar 

shaxs  ma’lum  xos  matnda  aniq  ma’noga  ega  bo‘lgan  voqea,  hodisa, 

jarayonlar, dalil, bilim, tushunchalar va taqdimot kabi obyektlar haqidagi 

ma’lumotlardir.  Shunday  ekan,  axborotdan  foydalanish  ko‘lamlari 

jamiyat  rivojlanishi  darajasini  belgilaydi.  Marketing  faoliyatiga  xos 

bo‘lgan  barcha  axborotlar,  ma’lumotlar  tadqiqotlar  uchun  muhim  qurol 

sifatida  shakllanadi.  Ularni  tashkil  etish,  muayyan  tartibga  solish  va 

uzluksizligini  ta’minlash  zarur  bo‘ladi.  Marketing  axboroti  yaxlit  tizim 

sifatida namoyon bo‘ladi va rivojlanib boradi.  

Marketingni  boshqarish  bozorni  barcha  tashkil  etuvchilarni 

(qismlarini)  (xaridorlar,  ularning  talabi,  tovarlar,  narxlar,  raqobatchilar) 

tahlil  qilishdan  va  baholashdan  boshlanadi.  Maqsad  –  olingan  axborot 

asosida firmaning bozorda o‘zini qanday tutishi kerakligini ishlab chiqish. 

Axborotning  bozordan  ishlab  chiqaruvchilar  tomon  harakatlanishi 

marketing 

tadqiqotlari 

jarayonining 

mazmunini 

tashkil 

qiladi. 

Keyinchalik  ishlab  chiqaruvchilar  va  bozorlar  o‘rtasidagi  axborot 

almashinuvi  marketing  kommunikatsiyalarining  turlicha  –  reklama, 

shaxsiy sotuv, «Public Relationss» kabi shakllarida davom etadi.  

Tijorat  dunyosi  –  murakkab  hodisa.  Tadbirkor  qanchalik  boy 

tajribaga qanchalik beqiyos intuitsiyaga ega bo‘lmasin har qanday holatda 

ham unga dinamik tarzda rivojlanib borayotgan tovar va xizmatlar bozori 

to‘g‘risida  to‘liq  va  obyektiv  axborot  zarur  bo‘ladi.  Kim  marketing 

axborotiga egalik qilsa, o‘sha bozorda muvaffaqiyatga erishadi.   

Uzoq  vaqt  va  katta  mablag‘  talab  qiladigan  menejerlar  tomonidan 

yangi 

tovar 

ishlab 

chiqarish, 

uni 

bozorga 

olib 

chiqish, 

raqobatbardoshligini  kuzatish  va  nihoyat,  ishlab  chiqarishni  to‘xtatish 

to‘g‘risida  qaror  qabul  qilish  jarayoni  odatda,  ishonchli  va  o‘z  vaqtida 

taqdim  etilgan  marketing  axborotiga  asoslanadi.  Zamonaviy  marketing 

axborotga tayanadi.  

Marketing faoliyati ikki oqim bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, birinchi 

oqim-firma  faoliyati  natijalari  to‘g‘risida  axborot,  ikkinchisi  bozor  va 

atrof-muhit  to‘g‘risidagi  axborot  oqimidir.  Marketing  faoliyati  ana  shu 

---

 

64 

 

 

 

ikki  oqimga  ta’sir  ko‘rsatib,  iste’molchilar  talabini  maksimal  darajada 

qondirish va firmalar foydasini ta’minlashga qaratilgan.  

Bozor  holati  va  dinamikasi  to‘g‘risidagi  tezkor  axborotga  bozor 

subyektlarining 85 foizi, bozorda yuzaga kelayotgan holatlar (raqobatchi 

kompaniyalar  xatti-harakati,  iste’molchilar  talablarining  o‘zgarishi, 

bo‘lajak xaridorlarning yangi tovarlarga bo‘lgan munosabati) to‘g‘risida 

esa  70  foizi  ehtiyoj  sezadilar.  Tijoratchilarning  85  foizi  fikriga  ko‘ra 

marketing  axborotlarini  har  hafta  va  o‘n  kunda  olish  davriyligi  eng 

maqbul hisoblanadi.   

Rivojlangan  bozor  iqtisodiyoti  mamlakatlarida  marketing  axboroti 

faoliyati  bilan  hududiy  axborot-marketing  markazlari,  ekspertlar 

guruhlari, marketing bo‘limlari mutaxassislari shug‘ullanadilar.