Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

Ulgurji savdo – 

tovar va xizmatlar sotilishi bo‘yicha faoliyatlarning 

hamma turini: qayta sotish maqsadida ularni kim sotib oladi, professional 

foydalanish yoki biznesda foydalanish kabilarni o‘z ichiga oladi. Ulgurji 

sotuvchilar  ishlab  chiqaruvchilarga  tovarlarni  ko‘plab  turli  xil  savdo 

---

 

314 

 

 

 

korxonalariga  va  ishlab  chiqarish  iste’molchilariga  samarali  yetkazib 

berish,  transportirovka  qilish,  omborga  joylashtirish,  moliyalashtirish, 

tavakkalchilikni qabul qilish, savdoni rag‘batlantirish  kabilarda  yordam 

beradi.  

Ulgurji  savdo  funksiyasini  quyidagilar  amalga  oshira  oladi:  ishlab 

chiqaruvchining  iste’mol  bozorida  40  %  atrofida  ulgurji  savdoni 

ta’minlovchi  savdo  idorasi  yoki  filiali,  tijorat  ulgurji  firmalari  (50  % 

atrofida aylanma; agentlar va brokerlar (umumiy ulgurji aylanmaning 10 

%).  

Savdo idoralari odatda, savdo bozorlari yaqinida joylashadi va tovar 

zaxiralarini  saqlaydi.  Filiallar  savdo  bilan  ham,  saqlash  bilan  ham 

shug‘ullanadi. Savdo idoralari va tayyorlovchi filial orqali ulgurji savdo, 

agar iste’molchilar geografik jihatdan bir joyga yig‘ilgan va shuningdek, 

mahalliy ulgurji sotuvchilar bilan kelishish imkoni bo‘lmasa yoki bozor 

infratuzilmasi rivojlanmagan bo‘lsa, foydali hisolanadi.  

Mustaqil ulgurji tijorat tashkilotlari o‘zlari ish olib boradigan hamma 

tovarlarga mulkchilik huquqini sotib oladi va sotuvdan keladigan foyda 

hisobiga faoliyat yuritadi. Ulgurji tashkilotlar xizmat ko‘rsatishning to‘liq 

yoki cheklangan sikliga ega bo‘lganlaridan farqlanadi.  

Xizmat  ko‘rsatishning  to‘liq  sikliga  ega  ulgurji  sotuvchilar  tovar 

zaxiralarini  saqlash,  sotuvchilar  bilan  ta’minlash,  kreditlash,  tovarni 

yetkazib berishni ta’minlash kabi xizmatlarni ko‘rsatadi. O‘z xarakteriga 

ko‘ra  ular  ulgurji  sotuvchilar  yoki  ishlab  chiqarilgan  tovarlarni 

tayinlangan joyga yetkazib beruvchi distribyutorlardir.  

Ulgurji  sotuvchilar  (dilerlar)  asosan,  chakana  sotuvchilardan  farqli 

ravishda  ularga  to‘liq  xizmat  ko‘rsatgan  holda  iste’mol  tovarlarini 

sotadilar.  

Ulgurji  savdo  –  umumlashgan  vositachi  hisoblanadi  va  ko‘pchilik 

vazifalarni bajaradi. Ulgurji savdoning ahamiyati:  

• 

chakana  savdoga  ishlab  chiqarish  firmalarning  tor  assortimentini 

kengaytirib taklif etadi;  

• 

katta hajmda tovar sotib olib, muomala xarajatlarini kamaytiradi;  

• 

yuqori  malakali  tovarshunos  va  marketologlar  bilan  tovarlar 

bozorini chuqur o‘rganadi;  

• 

tovarlarni saqlaydi va kerakli tovar zaxiralarini shakllantiradi;  

---

 

315 

 

 

 

• 

ishlab chiqaruvchilar va chakana savdo o‘rtasida mustahkam aloqa  

bog‘laydi, ularga moliyaviy yordamlashadi va boshqalar;  

• 

ulgurji savdo bilan shug‘ullanuvchi maxsus tijorat firmalari - ulgurji 

savdo bazalari, omborlari va tovar birjalari shaklida, xususiy, hissadorlik, 

qo‘shma va davlat mulkiga asoslangan bo‘lishlari mumkin.  

Ulgurji savdo bazasi –mustaqil faoliyat ko‘rsatuvchi, maxsus ombor 

xo‘jaligiga va malakali xodimlarga ega bo‘lgan firma mavqeyida ishlaydi. 

U  tovar  assortimentlarini  qabul  qilish,  saqlash  va  iste’molchilarga 

yetkazib berish jarayonini tashkil etadi.  

Tovar  birjalarining  ulgurji  savdo  bazalari  faoliyatidan  farqi,  ular 

tovarlarni  sotib  olish  va  qayta  sotish  bilan  shug‘ullanmaydi,  ombor 

xo‘jaliklari ham yo‘q, ular  faqat  vositachilik qiladi. Agent va brokerlar 

vositachilik ishini bajaradi, ammo moddiy javobgarlikni bo‘yniga oladi.  

Ishlab chiqarishga mo‘ljallangan tovarlar distribyutorlari uni chakana 

sotuvchilarga emas, ustuvor ravishda ishlab chiqaruvchilarga sotadilar.  

Xizmat  ko‘rsatish  sikli  cheklangan  ulgurji  savdo  qiluvchilar  o‘z 

mijozlariga  kamroq  xizmat  ko‘rsatadilar.  Ular  tovarni  naqd  hisob-kitob 

bilan  sotib  oladigan,  lekin  xaridorga  yetkazib  bermaydigan  ulgurji 

sotuvchilar.