Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

  

Narxning qabul qilish 

  

natija bilan  solishtirish 

 

 

 

 

 

10.2.-rasm. Narxdan qoniqqanlikning vujudga kelishi va oqibatlari 

 

 

 

Qoniqqanlik  –  bu  tovarlar  sifatini  kutilgan  daraja  bilan  solishtirish, 

o‘rganish demakdir. Qoniqqanlik darajasining uch fazasi farqlanadi.  

1.

 

Kutishning shakllanishi. Xaridorlar narxlarga nisbatan kutgan 

holatlarini,  narx  ularning  ehtiyojlarini  qondirishini,  reklama  va  servis 

darajasini o‘rganadi. Normativ kutish kutilgandan ortig‘iga duch kelishi:  

2.

 

Qiyoslash jarayoni. Xarid jarayonida xaridor tovar narxining 

alohida  atributlarini  his  qiladi.  Mavjud  narxlar  kutilgan  narxlar  bilan 

qiyoslanadi.  Agar  natijalar  kutilgandan  yomon  bo‘lsa,  narxdan 

qoniqmaslik vujudga keladi. Aksincha, xaridor narxdan qoniqadi.  

Narxni qabul 

 

qilish 

 

Narxni kutish 

 

Ehtiyojlar 

 

Kutish  

 

Og‘zaki 

 

reklama 

 

Ishlab 

 

chiqaruvchi, 

 

sotuvchi bilan 

 

aloqa  

 

---

 

288 

 

 

 

3.

 

Narxdan  qoniqqanlikning  oqibatlari.  Narxdan  qoniqish  ham 

chakana xaridor uchun, ham ulgurji xaridor uchun ko‘p ijobiy natijalarga, 

yangi  bitimlar  tuzilishiga  sabab  bo‘ladi.  Xaridorlarning  takroriy  xarid 

qilib, firma mijoziga aylanishiga olib keladi.  

Narxdan qoniqishni differensiallashgan holda ko‘rib chiqish lozim:  

1.

 

Xaridorlar  tovarni  baholayotganda  uning  har  bir  belgisini 

baholaydilar.  Masalan,  avtomat  kir  yuvish  mashinasining  funksiyalari 

sonini, energiyani tejashini, dasturlar sonini, kir vazniga mo‘ljallanganini 

baholaydilar.  

2.

 

Xaridorlar  tovarning  bir  atributidan  qoniqishsa,  boshqasi  uni 

qoniqtirmaydi. Masalan, avtomobil dizayni, markasi, narxi yoqsa, uning 

ko‘p benzin sarf qilishi yoqmaydi.  

3.

 

Narxdan qoniqishning defferensial o‘lchovi o‘ziga xos axborot 

hisoblanib,  yuqori  diagnostik  ahamiyatga  ega.  Amaliy  ahamiyati  ko‘p 

bo‘lib, narxdan qoniqishning o‘lchami hisoblanadi.  

 Tovar narxidan qoniqish ko‘p tomonlama baholangani uchun avval 

narx-navoni bo‘lishi mumkin bo‘lgan ehtimolli darajasini kutilgan daraja 

bilan 

baholab 

mahsulotdan 

mahsulotga, 

tarmoqdan 

tarmoqqa, 

sotuvchidan sotuvchigacha bo‘lgan holati o‘rganiladi.  

 Narxning sofligi (tiniqligi). Narx sofligi, aniqligi haqida iste’molchi 

to‘liq  ma’lumotga  ega  bo‘lib,  korxonaning  tovarga  qo‘ygan  narxiga 

xaridorda  ishonch  hosil  bo‘lishi  kerak.  Narxning  sof  belgilanganligi 

xaridorning qoniqish darajasini mezoni bo‘lib hisoblanadi.  

 Bu holda 4 vaziyatga e’tibor qaratish kerak.