Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

Xarid haqida qaror. 

Baholash bosqichida iste’molchida tanlov 

yakunida ma’lum markani afzal ko‘rish shakllanadi va eng yoqqan 

variantni sotib olishga ishtiyoq tug‘iladi. Shu bilan birga tovarni sotib 

olish ishtiyoqi va xarid haqida qaror o‘rtasida yana ikki omilning ta’siri 

paydo bo‘lishi mumkin.   

Birinchi omil – boshqa odamlarning xaridga nisbatan munosabatlari. 

Boshqa odam fikrining salmoqliligi, birinchidan, iste’molchi tomonidan 

tanlangan  markaga  nisbatan  uning  salbiy  munosabatining  jadalligiga, 

ikkinchidan,  potensial  sotib  oluvchining  boshqalarning  ishonchini 

qozonishiga.   

Ikkinchi  omil  –  xaridorining  fikrini  o‘zgartirishi  mumkin  bo‘lgan, 

avvaldan ko‘zda tutilmagan vaziyatlar. Tasavvur qiling, bizning potensial 

xaridorimiz ishidan ajralib qoldi yoki boshqa yirik xarid qilishiga to‘g‘ri 

kelib  qoldi  yoxud  unga  sotuvchi  yoqmadi.  Shuning  uchun  xaridorning 

afzal  ko‘rishi  yoki  niyatiga  ko‘pincha  ishonavermaslik  kerak.  Xaridor 

istagining  o‘zgarishiga  xarid  haqidagi  niyatini  keyinga  qoldirishiga  u 

anglab  yetgan  risk  (xavf,  tavakkalchilik)  ko‘proq  ta’sir  etadi.  Risk 

miqdoriga quyidagilar kiradi:  

-

 

xarid uchun talab qilinadigan pul miqdori  

-

 

variantlar bahosi   

-

 

tovar sotib olish niyati  

-

 

boshqa odamlar munosabati  

-

 

oldindan ko‘zda tutilmagan holatlar omillari  

---

 

219 

 

 

 

-

 

xarid haqida qaror  

 Xaridorning  tovarning  xususiyatlariga  nisbatan  gumonlariga  va 

individning  ishonganlik  darajasiga  ta’sir  etadi.  Xarid  bilan  bog‘liq 

risklarni kamaytirish uchun iste’molchilar sotib olishni keyinga qoldiradi, 

shu bilan birga ishlab chiqaruvchi mamlakat va beriladigan kafolatlarga 

tayanib,  yangi  axborotlar  yig‘adi.  Marketologlar  xaridorlarning  xarid 

bilan  kuzatiladigan  muammolar  haqidagi  fikrlarni  yig‘ish  omillarini 

e’tiborga olishlari va iste’molchini ular tomonidan anglashiladigan xatarni 

kamaytiruvchi axborotlar bilan avvalroq tanishtirishlari lozim.