Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

talab 

shakli 

 

Marketing turi 

 

Marketingn

i qo‘llash 

sohasi 

 

Marketing 

qo‘llashning 

shakli va 

yo‘nalishi 

 

1950 – 

yilgacha 

 

Nodifferensial 

marketing 

 

Salbiy 

 

Konversion 

 

Foyda olish 

 

Daromadli 

tijorat 

marketingi 

 

1960 – yil 

 

 

 

 

 

Differensial 

 

marketing 

 

 

 

Talab 

 

yo‘q 

 

 

 

Rag‘batlantiruvch

i 

 

 

 

Foyda va 

 

boshqa 

maqsad 

 

 

 

Notijorat va 

tijorat 

 

marketing 

 

 

 

1970 –yil 

 

 

 

 

 

 

 

Konsentrlashga

n marketing 

 

 

 

 

 

Yashirin 

Pasayuv-

 

chi  

 

 

 

Rivojlanuvchi 

 

Remarketing 

 

 

 

Qo‘llash 

 

sohasiga 

qarab 

 

 

 

Milliy, 

mintaqaviy 

mahalliy 

xalqaro 

(eksport, 

global) 

 

---

 

91 

 

 

 

 

 

1980 –yil 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kompleks 

 

marketing 

 

 

 

 

 

 

 

To‘liq 

 

 

 

 

 

 

 

Sinxro 

 

marketing 

 

 

 

 

 

Faoliyat 

turiga qarab 

 

Iste’mol, 

sanoat, 

investitsion 

xizmat 

sohasi 

marketingi 

 

 

 

1990 – 

yildan 

hozirgacha 

 

 

 

Kommunikativ 

marketing 

 

 

 

Haddan 

 

ortiq  

 

 

 

Noratsiona

l 

 

 

 

Qo‘llovchi 

marketing 

 

 

 

Demarketing 

Qarshilik 

ko‘rsatuvchi 

 

 

 

Tashkilotlar 

marketingi, 

egomarketing

, joy 

marketingi, 

g‘oyalar 

marketingi, 

ijtimoiy 

marketing 

 

  

Xalqaro  marketing

  -  tashqi  iqtisodiy  faoliyat,  jahon  bozori 

marketingidir.  Uning  mamlakat  ichki  bozorlari  marketingidan  ko‘pgina 

farqi  bor.  Avvalo,  jahon  bozoriga  har  bir  mamlakat  o‘z  marketing 

strategiyasi bilan kirish uchun tanlangan mamlakatning umummadaniy va 

iqtisodiy  muhitlarini  chuqur  tahlil  qilishi  zarur.  Shu  bilan  birga  xalqaro 

marketing:  firmaning  tashkiliy  ishlarini  jahon  standartlari  darajasida, 

mahsulotni 

rejalashtirish, 

sotish, 

harakatini 

tashkil 

etish 

va 

narxlashtirishda  o‘ziga  xos  talablar  qo‘yadi.  Xalqaro  marketing 

strategiyasi  eksport,  import  va  qo‘shma  korxonalar  tashkil  etishga 

alohida-alohida  yondashishni  taqozo  etadi.  Xalqaro  marketing  jahon 

bozoriga chiqish imkoniyatlarini, tashqi muhitni, aniq bozorni tanlash va 

unga  kirish  usullarini  aniqlash,  marketing  rejasini  tuzish,  raqobatchilar 

faoliyatini tadqiq qilish va boshqalarni o‘z ichiga oladi.  

To‘g‘ri  marketing

  -  Interaktiv  marketing  tizimi  bo‘lib, 

iste’molchining  istagini  uyg‘otish,  uning  buyurtmasini  olish  uchun  bir 

yoki  bir  necha  media  reklama  vositalaridan  foydalanadi.  To‘g‘ri 

marketingni  iste’molchidan  to‘g‘ri  buyurtma  olish  marketingi  ham 

deyiladi.  To‘g‘ri  marketing  xaridorlar  bilan  uzoq  muddatli 

munosabatlarni  o‘rnatish  va  saqlab  qolishga  imkon  beradi.  To‘g‘ri 

marketing - kataloglar, pochta orqali to‘g‘ri jo‘natish va telemarketlardan 

foydalanib savdo qilishni bildiradi.  

---

 

92 

 

 

 

Tashkilot marketingi

 - alohida aniq tashkilotlarga tegishli bo‘lgan 

vaziyatni qo‘llab-quvvatlash yoki o‘zgartirish, shuningdek, kerakli muhit 

tashkil qilish maqsadida qo‘llaniladigan amaliy faoliyat.

9

  

Ijtimoiy  marketing

  –  ijtimoiy  dasturlarni  ishlab  chiqish,  ularni 

amalga oshirish va nazorat qilish bilan bog‘liq bo‘lgan marketing faoliyati 

harakatlaridir.  

Ijtimoiy-  etik  marketing  – 

bu  marketing  turi  uzoq  muddatga 

mo‘ljallangan  marketing  faoliyati  bo‘lib,  iste’molchilar  talab  va 

ehtiyojlardan  kelib  chiqqan  holda  korxonaning  kelgusidagi  faoliyati 

haqida qaror qabul qilish. Bu jarayonda mahsulotlar ekologik sofligi va 

korxonaning  atrof-muhitga  zarar  yetkazmasligiga  alohida  e’tibor 

qaratiladi.   

Hozirgi  vaqtda  egomarketing,  g‘oyalar  marketingi,  xizmatlar 

marketing rivojlanib bormoqda.  

 

 

4.3. Marketingning ichki va tashqi soha tushunchalari va ularning  

o‘zaro bog‘liqligi  

  

Marketingning  funksiyasi  juda  keng  bo‘lishi  yoki  savdo-sotiq  va 

reklama  bilan  chegaralanishi  mumkin.  Marketingning  roli  qancha 

ahamiyatli bo‘lsa,  korxonaning kuchli marketing sohasini (potensialini) 

yaratish  ehtimoli  shunchalik  kuchli  bo‘ladi.  Korxonaning  marketing 

sohasi  uning  3  xil  ishlab  chiqarish  funksiya  holatini:  analitik,  ishlab 

chiqarish va savdo, kommunikativ sohasini aks ettiradi.  

Analitik soha: 

 

-

 

Marketing tadqiqotini o‘tkazish qobiliyatini.  

-

 

Firma  raqobatda  aniq  ustuvorlikka  ega  bo‘la  oladigan 

segmentni tanlay olish qobiliyatini.  

-Korxonaning marketing axborot tizimini shakllantiradi

.