Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

 

 

Geografik 

 

Hudud 

 

Shahar 

 

Qishloq 

 

I

 

q

 

lim va bosh

 

q

 

ala

 

r

 

 

 

Ijtimoiy-iqtisodiy 

 

Daromad 

 

Ma’lumot 

 

Mutaxassisligi 

 

va bosh

 

q

 

ala

 

r

 

Psixografik: 

 

Hayot tarzi 

 

Yangilikka intilish 

 

Guruh motivatsiyasi va 

 

b

 

osh

 

q

 

ala

 

r

 

 

 

Demografik: 

 

Jinsi, yoshi, oila soni va 

 

boshqalar 

 

 

 

Holat 

 

Kam xarajatliligi 

 

Imtiyozliligi 

 

Qulayligi va boshqalar 

 

Iqlim va boshqalar 

 

Xulq -atvor: 

 

Firmaga nisbatan ishonch 

 

Presstij darajasi 

 

Tovarga munosabati 

 

Tez-tez iste’mol qilinishi va 

 

b

 

osh

 

q

 

ala

 

r

 

 

 

Segmentlash 

 

tamoyillari

 

 

 

---

 

180 

 

 

 

aniq  iste’molchi  yoki  iste’molchilarning  guruhini  tavsiflovchi  belgilar 

kiradi. Shu bilan birga bozorni segmentlashning har bir turida amaliyotda 

alohida  foydalanadi,  deb  hisoblamaslik  kerak.  Qoidaga  ko‘ra  bozorni 

uning 

segmentlarini 

tahlil 

qilganda 

marketologlar 

mezonlar 

kombinatsiyalarini qo‘llaydilar. Shu bilan birga tovar turiga bog‘liq holda 

iste’mol tovarlarini va ishlab chiqarish  – texnika yo‘nalishi segmentlari 

mezonlari  farqlandi.  Masalan,  F.Kotler  iste’mol  tovarlari  bozorini 

segmentlashda uning 3 ta segmentga ajratish imkoniyatini ko‘rsatib, unga 

oilaning daromadini, oila a’zolari miqdori (soni) ni, yoshini kiritgan.  

Iste’mol tovarlari bozori shartli ravishda 36 ta segmentga (bo‘lakka) 

bo‘lingan, bu esa potensial xaridorlar soni ko‘proq bo‘lishiga olib kelgan.  

Psixografik mezonlar segmentatsiyaning subyektiv belgilariga kiradi. 

Mezonlarning  bu  guruhiga  hayot  tarzi  va  muomalasi  aks  etib  turadigan 

xaridorlarning  asosiy  tavsiflari  birlashtirilgan.  Psixografik  mezonlar 

xarakteri chizgilari, odatlari, xaridorlarning o‘zlari haqidagi tasavvurlari, 

xulq-atvor  motivlari,  shaxs  sifatidagi  xarakteristikalari,  xaridorlik 

muomalasi omillari kabi belgilarni o‘z ichiga olishi mumkin. Korxonalar 

tomonidan  sotib  olinadigan  sanoat  tovarlari  bozorlarini  segmentlash 

mezonlari  geografik,  ishlab  chiqarish  –  iqtisodiy  va  kasbiy  –  shaxsiy 

belgilarga  asoslanadi.  Iqlim,  relyef,  urbanizatsiya  darajasi  kabilar  bilan 

tavsiflanuvchi geografik belgilar tarmoqlar va aniq tovarlar iste’molchisi 

bo‘lgan  korxonalar,  texnologik  jarayonlar,  iste’molchi  firmalar 

miqyoslari, kompaniya joylashgan mintaqa yoki mamlakatdagi iqtisodiy 

konyunkturalar darajasi, savdoni tashkil etish metodlari, logistika talablari 

va boshqalar holatlarni xarakterlovchilar to‘liq ishlab chiqarish – iqtisodiy 

belgilarga  kiradi.  Bu  yerda  ishlovchilar  soni  tashkiliy  struktura,  savdo 

dinamikasi,  fond  va  kapital  fondi  kabi  firma  demografik  (tuzilmaviy) 

belgilar  alohida  ahamiyatga  ega  bo‘lishi  mumkin.  Segmentlash 

siyosatining  ikki  jihati  bo‘lishi  mumkin.