Toshkent moliya instituti "buxgalteriya hisobi" kafedrasi

12
Wan Madznah Wan Ibrahim va Mohd Rizal Palil “Fundamentals of business accounting” Oxford university Press, 
2014; 16-bet. 
13
Learn Financial Accounting financial accounting basics tutorials point simply easy learning 32-37 betlar 

---

44 
belgilangan depozit tushumlar (BDT), inventar jihozlar, debitorlik qarzlar, qabul qilib 
olingan banknotalar, qisqa muddatlai investitsiyalar, xodimlarga qarz va avanslari 
joriy aktiv bo‘lib hisoblanadi. Qo‘shimcha qilib aytadigan bo‘lsak, oldindan 
to‘langan xarajatlar ham joriy aktivning bir ko‘rinishi hisoblanadi. 
Passivlar biznesdagi obligatsiyalar, mavjud bo‘lgan qarzlar yoki tashqi 
ishtirokchilar va kreditorlarning da’volaridir. Passivlarga kreditorlar (mol yetkazib 
beruvchilardan kreditga mahsulot olganlar), bank qarzlari, to‘lanmagan biznes 
qarzlari jumladan, vakolatli foydali xarajatlar va soliq xarajatlari misol bo‘ladi. 
14
Joriy aktivlari kabi, joriy majburiyatlar balans tuzilgan kundan boshlab firma 
tomonidan bir yil ichida to‘lanadigan majburiyatlar hisoblanadi. 
Joriy majburiyatlar o‘z ichiga turli kreditorlik qarzlari, to‘lanadigan xarajatlar,
to‘lanadigan banknotalar, qisqa muddatli qarzlar, xaridorlardan avans va hokazo.
Balans aktivi va passividagi alohida bo‘limlarning o‘zaro bog‘liqligini 
quyidagicha ko‘rsatish mumkin.
I bo‘lim.
Uzoq muddatli
aktivlar 
I bo‘lim.
O‘z mablag‘lari
manbalari 
II bo‘lim.
Joriy aktivlar 
II bo‘lim.
Majburiyatlar 
 
5-rasm. Balans aktivi va passividagi bo‘limlarning o‘zaro aloqadorligi 
Chizmadan ko‘rinib turibdiki, uzoq muddatli aktivlar ham, joriy aktivlar ham 
korxonaning o‘z mablag‘lari manbalari va majburiyatlar (qarz manbalar) hisobidan 
tashkil topishi mumkin.
Buxgalteriya balansining shakli Moliya Vazirligi tomonidan tasdiqlanadi. 
Namunaviy shakldagi balansni qisqartirilgan holda quyidagi jadval ko‘rinishida 
keltirish mumkin. Buxgalteriya balansini qisqacha tuzilishini quyida ko‘rish mumkin.