Toshkent moliya instituti "buxgalteriya hisobi" kafedrasi

Sof sotish qiymati
– tovar sotilishining taxminiy qiymatidan tovarlarni sotuv 
oldidan tayyorlash va uni sotish xarajatlarining ayirmasidir.
Har bir modda bo‘yicha usul - 
tovar-moddiy zaxiralarning har moddasi 
(navi, markasi, turi va shu kabilar) tannarxi va sof sotish qiymati solishtiriladi 
(taqqoslanadi) va ushbu ikki qiymatdan eng pasti har bir modda bo‘yicha moliyaviy 
hisobotga kiritiladi.
Asosiy tovar guruhlari usuli - 
tovar-moddiy zaxiralarning tannarxi yoki sof 
sotish qiymatidan eng pasti, TMZlarning har bir kategoriyasi yoxud guruhi bo‘yicha 
umumiy summadan kelib chiqib aniqlanishi ko‘zda tutiladi.
Zaxiralar umumiy hajmi usuli -
tovar-moddiy zaxiralarning tannarxi yoki sof 
sotish qiymatidan eng pasti zaxiralar tannarxining umumiy summasi va sof sotish 
qiymatining umumiy summasidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.
 
13.3. Tovar-moddiy zaxiralarni hisobga olish tizimlari 
Mahsulot ishlab chiqarish, tovarlarni sotish, ishlarni bajarish va xizmatlar 
ko‘rsatish jarayonining xarakteri va xususiyatlariga bog‘liq holda tovar-moddiy 
zaxiralar hisobi uzluksiz (doimiy) yoki davriy hisobga olish tizimlaridan biri bo‘yicha 
amalga oshirilishi mumkin.
44
Tovar-moddiy zaxiralarni uzluksiz (doimiy) hisobga olish.
Tovar-moddiy 
zaxiralarni uzluksiz hisobga olish tizimidan foydalanilganda tovar-moddiy zaxiralarni 
hisobga olish schyotlarida ularning kelib tushishi va chiqib ketishi bo‘yicha 
operatsiyalar batafsil aks ettirib boriladi. Natijada butun hisobot davri mobaynida 
quyidagilar aniq bo‘ladi: ma’lum bir tovar-moddiy zaxiralarning mavjudligi va 
sotilgan zaxiralarning tannarxi. Sotilgan tovar-moddiy zaxiralarning tannarxi, 
sotishning borishiga qarab “Sotilgan mahsulot tannarxi” schyotida aks ettiriladi. 
Tovar-moddiy zaxiralarni davriy hisobga olish. 
Davriy hisobga olish tizimi 
qo‘llanilganida yil davomida tovar-moddiy zaxiralarni batafsil hisobi yuritilmaydi. 
Tovar-moddiy zaxiralarning haqiqatdagi mavjudligi ularni inventarizatsiya natijalari 
bo‘yicha aniqlanadi. Sotilgan tovar-moddiy zaxiralarning tannarxi ularni 
inventarizatsiyasi yakunlanishiga qadar aniqlanishi mumkin emas, chunki sotilgan 
tovar-moddiy zaxiralarning tannarxini hisob-kitob qilish quyidagi formula bilan 
44
Ortiqov A. va boshqalar. O‘zbekiston Respublikasi buxgalteriya hisobining milliy standartlariga sharhlar tо‘plami. T.: 
Norma. 2010. 252-b. 

---

234 
amalga oshiriladi: