Toshkent moliya instituti "bank ishi" kafedrasi "bank ishi"

 
2.Bank aktivlari  tarkibi va ularni balansda joylashishi. 
Banklar  o‘z  faoliyatlarini  amalga  oshirishlari  uchun  kerakli  qimmatliklar:  binolar, 
asbob-uskunalar,  hozirgi  zamonda  tezkor  hisob-kitobni  amalga  oshirish  uchun  zarur 
bo‘lgan  kompyuterlar,  naqd  pul  mablag‘lari  va  kreditga  berilgan  mablag‘lari  bo‘ladi. 
Banklarning  mavjud  bunday  mablag‘lari  banklar  buxgalteriya  balansida  iqtisodiy 
mazmuniga  ko‘ra  (asosiy  vositalar,  nomoddiy  aktivlar.  naqd  pullar  va  x.k)  qiymatlari 
guruhlashtirilib bank balansining aktiv tomonida ko‘rsatiladi. SHuning uchun ham xalqaro 
miqyosda  bank  mablag‘larini  –  aktivlari  deb  aytishadi.  Bank  mablag‘lari  hozirgi  kunda 
bizda ham aktivlar deyilmoqda. 

---

187 
 
Bank aktivlari deyilganda-bank faoliyatida amalga oshirilgan va oshiriladigan amaliyotlari 
jarayoni-da  mablag‘ni  xarid  qilish,  foydalanish  uchun  uchinchi  shaxsga  berish  natijasida 
iqtisodiy manfaat keltiruvchi moddiy va nomoddiy mablag‘lar tushuniladi. 
    Iqtisodiy  manfaat  odatda  aktivlarda  pul  oqimi  shaklida  namoyon  bo‘ladi.Naqd  puldan 
tashqari  har  qanday  resurs  aktivga  aylanishi  uchun  alohida  yoki  biror  bir  boshqa  resurs 
bilan birgalakda bevosita yoki bilvosita pul oqimini ta’minlashi zarur. 
    Bank  aktivlari,  bankning  aktiv  amaliyoti  natijasida  shakllanadi,  ya’ni  bank  balansini 
likvid  holda  ushlab  turib,  o‘z  va  jalb  qilingan  mablag‘larni  foyda  olish  maqsadida 
joylashtirish faoliyatini ta’minlaydi.Bank aynan aktiv amaliyotlari natijasida daromadining 
asosiy qismini oladi. 
 
Bank  aktivlari  –  bu  bankka  tegishli  hamda  moddiy  qiymatga  ega  bo‘lgan 
qiymatliklar:  naqd  pul  mablag‘lari,  qarzga  berilgan  mablag‘lar,  binolar  va  asbob-
uskunalardan  tashkil  topadi.  Bulardan  tashqari,  bankda  nomoddiy  aktivlar  ham  mavjud 
bo‘lib,  bular  o‘zlarining  moddiy  shakliga  ega  bo‘lmaydilar,  ammo  bankning  asosiy 
faoliyatida faol ishtirok etadi. 
 
Bank aktivlari juda turli-tuman bo‘lishi mumkin, lekin hamma tijorat banklari o‘ziga 
xos xususiyatlaridan kelib chiqib, bir xil turdagi aktivlarga ega. Ularning bir qismi maxsus 
jihozlangan  banklar  naqd  pullarni  saqlash  uchun  seyflar  yoki  temir  shkaflar, 
komp’yuterlar, avtomashinalar tashkil etadi. Bunday aktivlar banklarda ko‘p yil ishlatiladi 
va asosiy vositalar deb yuritiladi. 
Bank aktivi deganda passivlar joylashtirilishi tushuniladi.Uning tarkibiy tuzilmasi deganda 
esa har bir aktiv turining jami aktivlarga bo‘lgan nisbati tushuniladi. Tijorat banklarining 
aktivi va uning tarkibi quyidagilar bilan tavsiflanadi. (jadval).