Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliyev pul va banklar

Himoyalash funksiyasi orqali kreditlaming foizi tijorat banki mablaglarini inflyatsiya yoki boshqa salbiy ta’sirlardan himoyalaydi. Bunday sharoitda bank operatsiyalari bo^icha foizlar va uning darajasi ta’sir qiluvchi iqtisodiy omillar ta’siridan kelib chiqib aniqlanadi.

2. 
   Bank krediti bahosi shakllanishi bo‘yicha xorij
   tajribasi va undan O‘zbekiston amaliyotida ijodiy
   foydalanish imkoniyatlari
   

Rivojlangan mamlakatlar bank amaliyotida kredit bahosini shakllantirish bankning jalb qilingan resurslari qiymati, kredit riski darajasi, kredit amaliyoti xarajatlari, Markaziy bankning pul-kredit siyosati, kreditga bolgan talab va taklif, raqobat kabi omillar tahliliga asoslanadi. Rivojlangan mamlakatlar bank amaliyotida kredit bahosini belgilash turli bosqichlarda va chuqur tahlillar asosida olib boriladi. Chunki kredit bahosini bunday chuqur tahlil qilishdan asosiy maqsad bank kredit operatsiyalarining samaradorligiga erishish va bankning strategik maqsadlarini amalga oshirish hisoblanadi.

Xorijiy mamlakatlar bank amaliyotida kredit bahosini belgilashda bir qancha modeliar qollaniladi. Bu modellar bank faoliyatining xususiyatlari, kreditlash usullari, mijozlarni toifalarga ajratish va boshqa jihatlari asosida amalga oshiriladi. Bizning adabiyotimizda asosan AQSh tijorat banklari amaliyotida kredit bahosini belgilashda

foydalaniladigan metodlar va modellarga to‘xtalib o'tamiz. Kredit tizimi rivojlangan mamlakatlarda kredit bahosini belgilashda quyidagi modellardan keng foydalaniladi:

• 
  “Qiymat plyus” modeli;
  
• 
  “Baho yetakchiligi” modeli;
  
• 
  “Qiymat -foyda” modeli.
  

“Qiymat plyus" modeli. Tijorat banklarida kredit bahosi shakllanishining oddiy modeli “Qiymat plyus” bolib, bunda bank tomonidan jalb qilinadigan mablaglar va kredit amaliyoti bo'yicha bankning operatsion xarajatlari hisobga olingan holda kredit bahosi shakllantiriladi. Mazkur model bo

• 
  bank uchun qarz oluvchini kreditlash maqsadida jalb qilingan mablaglar qiymati;
  
• 
  bank operatsion xarajatlari, shu jumladan kredit boshqarmasi xodimlarining oylik ish haqlari, kreditni rasmiylashtirish, hisobvaraq ochish, kredit monitoringi va kreditni sohdirilishi bilan bogliq bolgan boshqa xarajatlar;
  
• 
  bajarilmasligi mumkin bolgan majburiyatlar riski darajasiga tolov (bankning risk ustamasi);
  
• 
  kredit bo^cha bank marjasi yoki bankning oladigan minimal daromadi.
  

Buni quyidagi formula orqali ifodalanadi:

				+