Toshkent kimyo-texnologiya instituti oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi fakulteti

Sanoatdagi  elektrolizerlar    va  ularning  tuzilishi.  (23-rasm).  Elektrolizyorlar 
tuzilishi (konstruksiyasi) bo‘yicha filtrtpresslarga o‘xshaydi. (FV – filtrpress vodorod). 
Faqat ular elektrolit yacheyka, diafragma va elektrodlar-dan tashkil topgan. 
 
23 – rasm. Elektrolizyor. 
Elektrolizer  bir  necha  elektrolit  yacheykalardan  va  2  ohirgi  plitalar,  3 
mahkamlovchi  uskuna  yordamida  tortib  yig‘iladi.  Har  bir  yacheyka  elektrodlari 
diafragma  ramasiga  paronit  prokladkalar  orqali  maxkamlanadi.  Diafragma  ramaning 
tepa qismida katod va anod eritmalaridan gaz chiqaligan kanallari bor. Tomchi ajratgich 
6  va  7  kondensator  orqali  kelayotgan  vodorod,  kislorod  4  gaz  yig‘gichda  yig‘iladi. 
Gazyig‘ich va kondensator ikki qismga ajratilgan (H
2
  va  O
2
  uchun)  bu  esa  gazlarning 
alohida yig‘ilishi uchun sharoit yaratadi. 
Gazgolder  Н
2
 
Gazgolder О
2
 

---

 
78 
Elektrolizerning  markaziy  qismida  10  o‘rta  kamera  joylashgan  bo‘lib,  u  yerda 
elektrolit  eritmasi  aralashtiriladi  va  sovutiladi.  Bu  kamera  elektrolizerni  ikkita 
elektrolitik  yacheykalarga  bo‘ladi,  har  bir  yacheyka  alohida  ishlashi  mumkin. 
Elektrolizerning qatttiq maxkamlangan yon devorlari elektrod bo‘lib xizmat qiladi. 
O‘rtadagi  kamera  ikki  qismga  bo‘lingan.  Bir  qismi  elektrolizerning  anod 
yacheykalari  bo‘shlig‘ida  anolit  eritmani,  ikkinchi  qismi  esa  katod  bo‘shlig‘ida  katolit 
eritmani sovutishga ishlatiladi. Anolit tabiiy sirkulyasiya natijasida o‘rtadagi kameraga 
tushada,  ilonsimon  sovutgich  yordamida  sovutiladi.  Shuning  natijasida  anolitda  erigan 
O
2
  gazi  ajralib  4  gazyig‘gichda  yig‘iladi  va  5  quvur  orqali  gazgolderga  yuboriladi. 
Katolit  ilonsimon  sovutgich  yordamida  sovutiladi  va  ajralib  chiqqan  vodorod 
gazyig‘gichning  vodorod  bo‘limiga  yig‘iladi.  So‘ngra  5  quvur  orqali  vodorod 
gazgolderiga yuboriladi. 
Gazdan  tozalangan  va  sovutilgan  anolit  hamda  katolit  o‘rtadagi  kamerada 
aralashtiriladi.  Keyin  filtr  orqali  o‘tib,  mexanik  aralashmalardan  tozalanadi  va 
korobkaga  uzatiladi.  Bu  yerda  suv  bilan  suyultiriladi  va  9  ta’minlash  kanali  orqali 
elektrolitik yacheykalarga beriladi. 
Elektrodlarni  doimiy  kuchlanish  manbasiga  ulash  usuliga  qarab  elektrolizer  FV 
bipolyar hisoblanadi. 
Bipolyar elektrodni ulash sxemasi. 
 
Yuqoridagi rasmda ko‘rsatilgandek kuchlanish oxirgi elektrodlar 2 va 5ga beriladi, 
ular  monopolyar  bo‘ladi,  hamda  katod  va  anod  bo‘lib  xizmat  qiladi.  Oraliqda 
elektrodlar  ketma-ket  ulangan  yacheykalar  bipolyar  hisoblanadi.  Elektrodning  anodga 
qaragan  tomoni  manfiy  zaryadlanadi  va  katod  hisoblanadi.    Elektrodning  katodga 
qaragan tomoni musbat zaryadlanadi va anod bo‘lib xizmat qiladi. 
Shunday qilib har bir elektrod qo‘shni yacheykalarni bo‘laklarga bo‘ladi va biriga 
katod bo‘lib, ikkinchisiga anod sifatida xizmat qiladi. Yacheyka ichki qismidagi katod 
va  anod  bo‘shliqlari  diafragma  3  ramaga  maxkamlangan  diafragma  4  to‘siq  bilan 
bo‘lingan.  Elektrolit  eritma  yaxshi  aylanishi  hamda  gazlar  tez  ajralishi  uchun  katod, 
anod yuzasi diametri 6 mm teshiklar teshilgan. 
 
 
Bipolyar elektrod konstruksiyasi. 

---

 
79 
O‘rtada  joylashgan  po‘lat  taxta  2  (asosiy)  qo‘shni  elektrolitik  yacheykalarni 
bo‘laklarga  bo‘ladi.  Olinadigan  1  va  3  lar  elektrodlar  4  ankerlar  yordamida 
maxkamlanadi. Po‘lat taxta2 pastki qismida 2 ta diametri 15 mm o‘yiq bo‘lib, elektrolit 
eritmasining  bir  yacheykadan  ikkinchisiga  oqib  o‘tishini  ta’minlaydi.  Asosiy  po‘lat 
taxta anod tomoni nikellanadi. Katod esa oddiy uglerodli po‘latdan yasaladi.