|
SHAHAR QURILISHIGA GIGIYENIK TALABLAR:
Shahar qurilishining asosiy gigiyenik omillari quyidagilardan iborat
Aholi yashaydigan joylami qurish, qayta qurish yoki kengaytirishda butun aholining moddiy, madaniy va gigiyenik ehtiyojlarini imkoni boricha qondirishga harakat qilinadi.
Yirik va juda yirik shaharlaming o‘sib ketishim cheklash, kichikroq shaharlarm esa o'rtacha (100-150 ming aholi yashaydigan) shaharlar darajasiga yetkazish tavsiya etiladi. Bunday shaharlami ко‘pgina gigiyenistlar va me’morlaming fikricha optimal deb baholash mumkin. Ana shunday shaharlar atrofida 60-80 km masofa uzoqlikda 80-100 ming aholi yashaydigan yo'ldosh shaharchalar barpo etish mumkin. Markaziy shaharga yaqin bo'lmish va tezyurar transportlar qatnashi kichik shahardagi ba’zi kamchiliklami bartaraf etishga unkon beradi.
Aholi yashaydigan mavzelar bilan rasmiy-ma’muriy, madaniy-maishiy binolar; hamda turar joy orasida mutanosiblikni saqlash kerak. Turar joy mavzelari uchun ko'kalamzor, xushhavo va qulay maydonlar ajratiladi. Turarjoy markaziga ma’muriy, madaniy muassasalar, savdo markazlari, yirik do konlar joylashtiriladi. .
Turarjoy hududidagi gigiyenik sharoitlar ko‘p jihatdan kvartallar 1 va ko'chalar ochilishiga bog'liq. Ular kvartallaming ko'pi bilan 20-25 foiz maydoniga quriladi. Qolgan maydonlar ko'kalam-zorlashtiriladi. Bolalar va sport maydonlari yo'lkalar, mashina yo'llari va hokazolar quriladi.
Keyingi yillarda katta shaharlarda ayrim turarjoy mavzelari (5000-18000 aholiga) kichik tumanlar holida qurilmoqda. Kichik tumanlar maydoni ming aholiga 4-5 ga teng. Kichik tumanlar loyihasi negiziga aholini chang-to zon, avtotransportning chiqindi gazlari, shovqin, tebranishning zararli ta’siridan va shikastlanish xavfidan muhofaza qilish maqsadida turar joy binolan, bolalar muassasalari va maktablaming asosiy qismini kichik tumanlar ichkarisiga, imkoni boricha gavjumlikdan olisroqqa joylashtirish yo'li bilan aholini yaxshi maishiy sharoitlar bilan ta’minlash maqsadi qo'yiladi.
Transport harakatini ishchi va xizmatchilar ish joyiga yetib borishi uchun ketadigan vaqt 30-40 daqiqadan oshmaydigan qilib tashkil etish zarur. Asosiy e ’tibor jamoat transportini ko‘paytirishga qaratiladi. Bunda havo kam ifloslanadi va shikastlanish xavfl kamayadi. Ko‘chalar va ulardagi inshootlar, svetoforlar, yer osti yo’llari va boshqa joylarda transportlaming sanitariya jihatidan xavfini kamaytirish uchun zarur bo’lgan barcha tadbirlar ko‘zda tutiladi.
Sanoat korxonalari, temir yo’l stansiyalari, ayeroportlar turar joy hududidan uzoqda joylashtiriladi. Sanoat xududi turar joy mavzelaridan ko‘kalamzorlashgan sanitariya-himoya to‘siqlari bilan ajratilishi, daryo oqimi bo‘ylab quyiroqda va unga nisbatan shamolga teskari joylashtirilgani ma’qul.
Shahar atrofi hududi aholini sog’lomlashtirish uchun katta ahamiyati bo’lgan o'rmonzorlar va suv havzalarini o‘z ichiga oladi. Unda dam olish uylari, bolalar oromgohlari, sanatoriylar va boshqalar joylashtiriladi.
Yuqorida keltirilgain dalillarga ko‘ra, daraxtzorlar mikroiqlimning yaxshilanishiga imkon beradi, shamol kuchini pasaytiradi, quyosh radiatsiyasini susaytiradi. Umuman olganda, turar joy hududining kamida 40-50 foizi ko‘kalamzor qilinishi kerak. Daraxtzorlardan yetarli foydalanish uchun turar joydan ko‘pi bilan 0,5 km masofada xiyobon, 1 km da bolalar bog’i, 1,5 km masofada istirohat bogMni ochish kerak.
Ma’lumotlarga qaraganda, olamdagi barcha o‘simliklar yiliga 180- 250 milliard tonna karbonat angidrid yutib, 150-200 million tonna kislorod ajratadi. Ulardan chiqadigan fitonsidlar qator kasallik paydo qiluvchi viruslar va mikroblami o’ldiradi.
Tibbiyotdagi dori-darmonlarning qariyb 40 foizidan ziyodini o‘simlik mahsulotlari tashkil qiladi. Ma’lumki, tabiat ne’matlaridan tayyorlanadigan dori-darmonlar sun’iy yo’li bilan olinadigan mahsulotlarga nisbatan afzal bo‘ladi.
O‘zbekiston Fanlar akademiyasiga qarashli o‘simlik moddalar kimyosi institutida ko‘p yillik fundamental tekshirishlar natijasida 5000 dan ortiq tekshirilgan o‘simliklar tarkibida 1100 dan ortiq alkaloidlar, 350 ga yaqin glikozidlar, 600 dan ortiq kumarinlar, sanoat va tibbiyotda muhim ahamiyatga ega boMgan birikmalar aniqlangan.
100 dan ortiq tabiiy va sintetik birikmalarning texnologiyasi ishlab chiqilgan, 60 dan ortiq shifobaxsh birikmalar va 20 dan ortiq o'simliklaming tashqi muhitni salbiy ta’siridan himoya qiluvchi birikmalari ishlab chiqilgan. Bulardan tashqari, moy olinishi mumkin bo’lgan o‘simliklar tanlab olindi.
Afsuski, tashqi muhitning zaharli kimyoviy birikmalar bilan ifloslanishi tufayli o'rm on xo'jaligiga va k o ‘kalamzor maydonlarga ham putur yetmoqda.
Kelgusida ana shunday holatlarga barham berish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Oliy kengashining 1998 yil 28 dekabrda bo‘lib o‘tgan birinchi chaqiriq 13 sessiyasida yashil o‘rmonlami saqlash, yangi o'rmonlar barpo etish, ulaming maydonini ko‘paytirish to‘g‘risida qator tadbirlar tavsiya qilindi
Do'stlaringiz bilan baham: |
