|
8-rasm. Ochiq suv havzalari
|
Epidemiologik xavfni kamaytirish uchun barcha ochiq suv havzalarining suvini sinchkovlik bilan tekshirish kerak. Yer usti suvlari odatda yumshoq va biroz minerallashgan. Ular faslga qarab suv sifatining o'zgarishi (qor erishi, ifloslangan suvlarni qo’shilishi) bilan ajralib turadi.
|
Agar markazlashtirilgan suv ta'minoti uchun ochiq suv omboridan foydalanish zarur bo'lsa, kanalizatsiya suvini ifloslanishidan yetarlicha himoyalangan bo’lishi va katta oqimga ega bo’lishi kerak.
Sanitar qoidalari ko’ra suv ta'minoti manbalarini quyidagi tartibda tanlash taklif qilinadi:
1. Bosimga ega oraliq artezian suvlari.
2. Bosimga ega oraliq suvlar.
3. Yer osti suvlari.
4. Ochiq suv omborlari.
Suvdan foydalanish ikki toifaga bo'linadi.
Birinchi toifaga suv havzasidan markazlashtirilgan yoki markazlashmagan (ya'ni mahalliy) ichimlik suv ta'minoti manbai sifatida va oziq-ovqat sanoati korxonalarini suv bilan ta'minlash uchun foydalanishni o'z ichiga oladi.
Ikkinchisi - suv havzasida suzish, sport va aholining dam olishlari uchun, shuningdek aholi punktlari chegaralarida suv havzalaridan foydalanish kiradi.
Unitar qonunchilik suv manbalarini sanitariya muhofazasining ikkita zonasini tashkil qilishni nazarda tutadi.
Qat'iy rejim zonasiga namuna olish joyi, suv ko'tarish moslamalari, stantsiya bosh inshootlari va suv ta'minoti kanali joylashgan hudud kiradi. Ushbu hudud devor bilan o'ralgan bo’lib qat'iy qo'riqlanadi.
Cheklangan zonaga suv ta'minoti manbalarining (suv ta'minoti manbai va uning suv havzasi) ifloslanishidan himoya qilish uchun mo'ljallangan hudud kiradi.
Sifatli ichimlik suvini maishiy najasli chiqindi suv yoki zovurlardan chiqadigan kanalizatsiya suvi, yuqumli va parazitar kasalliklarning havfi mavjud bo’lgan suv manbalaridan; suvning tabiiy kimyoviy tarkibining o'ziga xos xususiyatlari bilan bog'liq yuqumli bo'lmagan kasalliklari; sanoat, qishloq xo'jaligi, uy xo'jaligi natijasida kimyoviy moddalar bilan suvning ifloslanishi bilan bog'liq yuqumli bo'lmagan kasalliklar va suv inshootlarida suvni tozalash jarayonida reaktiv sifatida qo'shilgan yoki yon mahsulot sifatida hosil bo'lgan boshqa ifloslantiruvchi moddalardan muhofaza qilish zarur.
Ichimlik suvi epedemiologik va radiatsion havfsiz, kimyoviy zararsiz va maqbul organoleptik xususiyatlarga ega bo'lishi kerak.
Ichimlik suvining sifati taqsimlash tarmog'iga kirishdan oldin, shuningdek tashqi va ichki suv ta'minoti tarmog'ining suv olish joylarida gigiyenik me'yorlarga muvofiq bo'lishi kerak.
Ichimlik suvining epidemik xavfsizligi uning mikrobiologik va parazitologik ko'rsatkichlari sanitar gigienik me’yorlarga muvofiq belgilanadi (5.2-jadval).
2- jadval
Ko'rsatkich
|
O'lchov birligi
|
Standart
|
Termotolerant
koliform bakteriyalar
|
100 ml da bakteriyalar soni
|
Yo'q
|
Umumiy koliform
bakteriyalar
|
100 ml da bakteriyalar soni
|
Yo'q
|
Mikroblarning umumiy soni
|
1ml da koloniyalar hosil qiladigan bakteriyalarning soni
|
50 dan ko'p emas
|
Kolifaglar
|
100ml da koloniya hosil qiladigan birliklar soni
|
Yo'q
|
Sulfitni kamaytiruvchi klostridiya sporalari
|
20 ml da sporalar soni
|
Yo'q
|
Lyamblya kistalari
|
50 ml ichidagi kistalar soni
|
Yo'q
|
Ichimlik suvining kimyoviy tarkibini zararsizligini bir qator tartibga soluvchi parametrlar orqali belgilanadi, ular quyidagilarni o'z ichiga oladi:
1) umumlashtirilgan ko'rsatkichlar (5.3-jadvalga qarang) va tabiiy suvlarda eng ko'p uchraydigan zararli kimyoviy moddalar tarkibi.
Ichimlik suvidagi noorganik moddalar tarkibidagi me'yorlar kelib chiqishi quyidagicha (5.3-jadvalga qarang):
3- jadval
Modda
|
Standartlar (REK), mg/l dan ortiq emas
|
Zararlilik ko'rsatkichi
|
Xavflilik sinfi
|
Alyuminiy
|
0,5
|
I
|
2
|
Berilliy
|
0,0002
|
I
|
1
|
Temir
|
0,3
|
II
|
3
|
Mis
|
1,0
|
II
|
3
|
Molibden
|
0,25
|
I
|
2
|
Margumush
|
0,05
|
I
|
2
|
Nitratlar
|
45,0
|
II
|
3
|
Qo'rg'oshin
|
0,03
|
I
|
2
|
Selen
|
0,01
|
I
|
2
|
Stronsiy
|
7,0
|
I
|
2
|
Sulfatlar
|
500,0
|
II
|
4
|
Ftoridlar
|
1,2-1,5
|
I
|
2
|
Xloridlar
|
350,0
|
II
|
4
|
Xrom
|
0,05
|
I
|
3
|
Siyanid
|
0,035
|
I
|
2
|
Rux
|
5,0
|
II
|
3
|
* Xavfli moddaning cheklovchi belgi, o’rnatilgan me’yorlar bo’yicha (I - sanitariya va toksikologik, II - organoleptik).
2) Suv ta'minoti tizimini qayta ishlash jarayonida suvga tushadigan va hosil bo'ladigan zararli kimyoviy moddalar tarkibi (5.4-jadval):
4- jadval
Ko'rsatkich
|
Standartlar
(REK, mg/l dan ko'p emas)
|
Zararlilikning ko'rsatkichi*
|
Xavflilik sinfi
|
Erkin xlor qoldig'i
|
0,3-0,5
|
I
|
3
|
Bog’langan xlor qoldig'i
|
0,8-1,2
|
I
|
3
|
Xloroform (suvni xlorlashda )
|
0,2
|
II
|
2
|
Ozon qoldig'i
|
0,3
|
I
|
|
Formaldegid (suvni ozonlashda )
|
0,05
|
II
|
2
|
Poliakrilamid
|
2,0
|
II
|
2
|
Polifosfatlar
|
3,5
|
I
|
3
|
3) insonning iqtisodiy faoliyati natijasida suv ta'minoti manbalarini tarkibini zararli kimyoviy moddalar (ularning soni 1200 dan ortiq) zararlaydi.
Ichimlik suvining umumiy xavfsizlik ko'rsatkichlarining me’yorlari quyidagicha (5.5-jadval):
5- jadval
Vodorod ko'rsatkichi
|
6 -9
|
Umumiy minerallar (quruq qoldiq)
|
< 1 000 mg/l
|
Umumiy qattiqlik
|
< 7,0 mg/l
|
Permanganat oksidi
|
< 5,0 mg/l
|
Neft mahsulotlari (jami)
|
< 0,1 mg/l
|
Sirt faol moddalar (faol anyon)
|
< 0,5 mg/l
|
Fenol
|
< 0,25 mg/l
|
Suvning organoleptik xususiyatlari quyidagi me’yorga mos kelishi kerak (5.6-jadval):
6- jadval
Hidi
|
2 balldan ko’p emas
|
Ta'mi
|
2 balldan ko’p emas
|
Tiniqligi
|
20 °
|
Loyqaligi
|
2.6 Formazin uchun yoki kaolin uchun 1,5 mg/l
|
Suvning organoleptik xususiyatlariga 5.3 va 5.4 jadvalda keltirilgan moddalar ham ta'sir qiladi. Ichimlik suvida suvda organizmlar va ko'z bilan ko'rinadigan sirt plyonkalari to’planishiga yo'l qo'yilmaydi.
Ichimlik suvining radiatsion xavfsizligi umumiy α- va β-faollik ko'rsatkichlari me’yorlariga muvofiqligi bilan belgilanadi. Umumiy α-radioaktivlik Bk/l dan, β-radioaktivlik esa 1,0 Bk/l dan oshmasligi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
