Тошкент кимё-технология институти ёқИЛҒи ва органик бирикмалар кимёвий технологияси факультети

8-§. Ёруғликнинг қутбланиши
Брюстер қонуни. Ёруғлик тўлқини тушиш бурчагининг тангенси муҳит синдириш кўрсатгичига тенг бўлса, икки муҳит чегарасидан қайтган ёруғлик тўла қутбланган бўлади.
tg i=n (1)
Малюс қонуни. Анализатор орқали ўтаётган ясси қутбланган ёруғликнинг интенсивлиги қутблагич ва анализатор ўқлари орасидаги бурчак косинусининг квадратига пропорционал.
(2)
бу ерда J₀ - аналиторга тушаётган ёруғликнинг интенсивлиги.
Иккита диэлектрик муҳит чегарасидан қайтган ёруғлик интенсивликларининг нисбати Френел формуласи ёрдамида топилади.
(3)
ёки
(4)

бу ерда ва - тушган ва қайтган нурларнинг интенсивлиги бўлиб, ёруғлик вектори -нинг тебраниши ёруғликнинг тушиш текислигига перпендикуляр бўлади. ва - қайтган ва тушган нурларнинг интенсивлиги бўлиб, ёруғлик вектори - нинг тебраниши ёруғликнинг тушиш текислигига параллел бўлади, i - тушиш бурчаги, β - синиш бурчаги.

Монохроматик ёруғликнинг оптик актив моддалардан ўтишида қутбланиш текислигининг бурилиши;
а) қаттиқ жисмларда
(5)
бу ерда α - бурилиш доимийси, d - қаттиқ жисмдан тайёрланган оптик актив модда қалинлиги;
б) тоза суюқликларда
(6)
бу ерда [α] - солиштирма бурилиш, - суюқлик зичлиги, - суюқлик қатламининг узунлиги;
в) эритмаларда
(7)
бу ерда с - эритма концентрацияси (фоизларда олинган).
Масала ечиш намунаси
Масала. 60^о бурчак остидаги икки полароидлар(қутублагич). Қутбланмаган нур икки қутублагич орқали ўтади; биринчисининг ўқи вертикал жойлашган ва иккинчисиники вертикал ўқдан 60^о га бурилган. Ўтказилган нурнинг интенсивлигини ва йўналишини аниқланг?


Ечим. Қутбланмаган нурнинг ярмиси биринчи қутублагич томонидан ютилади, ва қолгани вертикал йўналиш бўйлаб чизиқли-қутбланган холда чиқиб кетади. Нур иккинчи полароид орқали утганда интенсивлик сусайиб боради, ва қутбланиш текислиги иккинчи қутублагич ўқи томонидан ҳосил қилинади.
= ½ . Иккинчи поляризаторга (қутблашни бажарадиган асбоб) етган нур вертикал йўналишда қутбланади ва интенсивлиги хам камаяди:

Шунинг учун = 1/8 _. Утказилган нурнинг интенсивлиги асл нур интенсивлигини саккиздан бирини ташкил этади ва вертикал йўналиш бўйлаб 60^о да чизиқли қутбланган.