Тошкент кимё – технология институти

POLIMERLARNI QAYTA ISHLASH USULLARINING 
SINFLANISHI 
I guruh 
II guruh 
III guruh 
Faqat fizikaviy o‘zgarishlar 
sodir bo‘ladigan usullar 
Faqat kimyoviy o‘zgarishlar 
sodir bo‘ladigan usullar 
Ikkala tur o‘zgarishlari sodir 
bo‘ladigan usullar 
Bosim ostida quyish 
Monomer va oligomerlarni 
qotirish 
Termoreaktiv smolalarni 
to‘g'ridan-to‘g'ri va quyish 
usuli bilan presslash 
Puflash 
Pastizollarni quyish 

---

29 
HAR XIL USULLAR BILAN SHAKLLANTIRISHDA 
TERMOPLASTLARNING FIZIKAVIY HOLATLARI 
Holati 
Usul 
Qovushoq-oquvchan 
Bosim ostida quyish, ekstruziyalash, 
presslash 
YUqori elastiklik 
Vakkumli shakllantirish, pnevmatik 
shakllantirish, issiq holatda shtamplash 
Qattiq
(kristall va shishasimon) 
SHtamplash, prokatka qilish (majburiy 
yuqori elastiklik hossasiga asoslangan) 
Eritmalar va dispersiyalar 
Sepish usuli bilan plyonka olish, qolipni 
botirib buyumni shakllantirish, 
plastizollarni rotatsion shakllantirish 

---

30 

---

31 

---

32 
Termoreaktiv materiallar qayta ishlash metodlari ham shunga o‘xshash sinflangan. Bunda buyumlarni 
pressmateriallardan yoki ayrim komponentlardan (suyuq polimerlar, to‘ldiruvchilar, armirlovchi 
materialar) tayyorlash mumkin. 
VII guruhning barcha metodlari bilan buyum shakllash (kompozitsiyaga zarur konfiguratsiya 
berish) qovushqoq - oquvchan holatda bo‘lgan pressmaterialning siljib oqish hisobiga amalga oshadi, 
So‘ngra bog'lovchi qotirilib suyuqlanmaydigan va erimaydigan holatga o‘tadi. Bu jarayonlar umumiy 
fizik-kimyoviy qonuniyatlarini o‘z ichiga olgani uchun (nonyuton suyuqlikning qovushqoq oqishi va 
bog'lovchining qotishi kimyoviy reaksiyasi) bir guruhga birlashtirilgan. Suyuq bog'lovchilar 
shimdirilgan va so‘ngra qotiriladigan armirlangan materiallarga ma’lum konfiguratsiya berib 
olinadigan metodlar VIII guruhga birlashtirilgan. Bu metodlar g'ovak qatlamdan oqib o‘tgan 
qovushqoq bog'lovchining kimyoviy qotishi reaksiyasiga asoslangan. 
Ko‘piradigan termoreaktiv kompozitsiyalardan buyumlar tayyorlash uchun qo‘llanilgan qayta 
ishlash metodlari IX guruhga kiritilgan. Bu metodlarning o‘ziga xosli shundaki, g'ovak hosil bo‘lishi 
va qotish kimyoviy reaksiyasi bir vaqtda bo‘lib o‘tadi. 
Plastmassalarni buyumlarga va yarim mahsulotlarga (polifabrikat) aylantirishda quyidagilarga 
ahamiyat berish kerak: 
1.
Plastmassa yoki kompozitsion materiallarni espluatatsiya sharoitiga bog'liq xususiyatlar 
bilan tayyorlash (ta’minlash). 
2.
Ularning holati, shaklni oson qabul qiladigan holatga o‘tkazish; 
3.
Plastmassalarga buyum yoki yarim mahsulot shaklini berish usullari va tegishli rejimlar; 
4.
Buyum yoki yarimmahsulotga tugallangan shakl berish. 
TAYANCH SO‘Z VA IBORALAR 
1.
Plastmassa – kompozitsion material 
2.
Termoplast 
3.
Elastomer 
4.
Plastmassalarni shakllash usullari 
5.
ABS plastik 
6.
Polietilen va uni turlari 
7.
Polipropilen 
8.
Polivinilxlorid 
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR 
1.
Termoplastlardan buyum olish usullarini sinflash 
2.
Termoreaktiv materiallardan buyum olish usullarini sinflash 
3.
Termoplastlarni termomexanik egri chizig'i va bu ko‘rsatkich bo‘yicha buyum olish usullari 
ADABIYOTLAR 
1.
«Osnov
ы texnologii pererabotki plastmass» pod red. V.N.Kuleznyova i V.K.Guseva, Moskva, 
«Ximiya», 1995 g. s.264-268 
2.
V.G.Bortnikov. «Osnov
ы texnologii pererabotki plastmass», Leningrad, «Ximiya», 1983 g. s. 
85-97 

---

33