Тошкент кимё – технология институти

PLASTMASSALARNI QAYTA ISHLASH 
TEXNOLOGIYASI 
fanidan 
MA’RUZALAR MATNI
 
 
 
 
 
TOSHKENT 2011 yil

---

19 
Ma’ruzalar matni “YUqori molekulali birikmalar va plastmassalar texnologiyasi” 
kafedrasining seminarida muhokama qilingan.
«__» ____________ 2011 y. dagi ___ - sonli majlis bayoni. 
Ma’ruzalar matni Toshkent kimyo-texnologiya instituti Ilmiy-uslubiy Kengashining 2011 yil 
“___” ___________ dagi _______ - majlisida ko‘rib chiqilib nashr etishga tavsiya etilgan. 
Tuzuvchi:
t.f.d., prof. Abdurashidov T.R. 
t.f.n.,dots.Nizamov T.A. 
Taqrizchilar: k.f.d., prof. Djalilov A.T. 
t.f.n., dots. Salimsakov Y.A. 
Toshkent - 2011 

---

20 
ANNOTATSIYA 
Polimer materiallarni qayta ishlashdan maqsad, ulardan ma’lum sharoitlarda ishlatilishi 
mumkin va shu sharoit talablariga javob bera oladigan aniq bir buyum olish. 
Polimerlarni qayta ishlash usullari o‘tgan asrning o‘rtalarida yuzaga keldi. Kauchuklarni 
vulkanlash usullarining joriy qilinishi, sellyulozani nitrollash va atsetillash usullarining yaratilishi va 
ulardan har xil materiallar olinishi polimerlarni qayta ishlash usullarining yaratilishiga sabab bo‘ldi. 
Hozirgi paytda plastmassalarni qayta ishlash sanoati turli usullarni va bir necha ming (3500 
xildan ortiq) uskunalar majmuasini kamrab olgan. Individual polimerlar, polimer kompozitlari, 
polimerlar aralashmasi bilan almashtirilayapti. Bu tadbirlar yig'indisi natijasida har xil hossalarga ega 
bo‘lgan materiallar yaratilishiga erishildi; bu materiallardan xalq iste’mol buyumlaridan tortib, harbiy 
va kosmik texnikada ishlatiladigan buyumlargacha olish uchun imkoniyat yaratildi. 
Plastmassalarni qayta ishlash texnologiyasi quyidagi asosiy amallardan iborat : 
1. Birlamchi plastmassaga kimyoviy o‘zgarishlar, ikkinchi polimerni, to‘ldirgichni, 
plastifikatorni kiritish hamda harorat ta’sirida mexanik ishlov berish asosida materiallar olish; 
2. Olingan polimer materialni shakllash va undan ma’lum buyum olish. Buyumning 
konstruksiyasi ilmiy asoslangan va ma’lum ishlatish sharoitiga javob bera oladigan bo‘lishi kerak. 
Plastmassalarni qayta ishlashga materialni tayyorlash, olingan buyumga har xil ishlov berish 
va texnik-iktisodiy ko‘rsatkichlarni aniqlash ham kiradi. 
SHunday qilib, hozirgi vaqtda plastmassalarni qayta ishlash uchun bir necha o‘nlab har xil 
usullar mavjud. Bularning ichidan qaysi birini tanlash quyidagi faktorlarga bog'liq: buyumning 
konstruksiyasi va uni ekspluatatsiya qilish sharoitiga,polimer materialning texnologik hossasiga va 
iqtisodiy ko‘rsatkichlarga (buyum tiraji, narxi va boshqalar). 
Plastmassalarni qayta ishlash texnologiyasi mustaqil ilmiy-texnologik yo‘nalish fani bo‘lib, bu 
fan «Plastmassalardan buyum olish uchun ishlatiladigan materiallar», «Plastmassalarni qayta ishlash 
uskunalari», «Buyum va shaklni hisoblash hamda konstruksiyalash» fanlariga bog'liqdir.