Toshkent farmatsevtika instituti

13.8.1. Tireoid gormonlar

Tireoid gormonlar strukturasi asosida tironin yadrosi yotadi, tironin o`zaro u kondensatsiyalangan ikkita L - tirozin molekulalaridan iborat. Tironin unumlari bo`lgan tireoid gormonlarining strukturali belgisi ular molekulasida 3 ta yoki 4 ta yod atomlari borligidir. Triyodtironin (3, 5, 3` - triyodtironin, T<sub>3</sub>) va tiroksin (3, 5, 3`, 5` — tetrayodtironin, T₄) - umurtqalilar qalqonsimon bezi follikulyar hujayralarining gormonlari. Qalqonsimon bez gormonlari energiya almashinuvi, oqsil sintezi va organizm rivojlanishini boshqarishda ishtirok etadi. T₄ - strukturasi

Kendall (1935), T₃ –strukturasi – Gross va Pitt - Rivers (1952) tomonidan aniqlangan. T₃ va T₄ ba`zi ko`k-yashil suv o`tlarida ham topilgan.
Tironin gormonlari katexolaminlarga nisbatan pH ning neytral ko`rsatkichlarida suvda yomon erib, ishqoriy muhitda, spirtlarda, jumladan, butanolda eruvchanligi ortadi. Bu xossasi gormonlarni hujayra membranalaridan nisbatan oson o`tishiga yordam beradi va ularni qon plazmasida, to`qimalarda aniqlashda foydalaniladi.
Gormonal - faollikni namoyon bo`lishiga tironin strukturasini o`ziga xos yodlanish darajasi, halqalaridagi yod atomlarini holati ta`sir qiladi.

439

Masalan, mono- va diyodtironinlarning faolligi past. Faqat 3 ta yoki 4 ta yod atomlarini saqlovchi tironinlar faol bo`ladi. Bunda A halqaning 3 va 5, B halqaning 3` holatlarini yodlanishi katta ahamiyatga ega. T₃ ni T₄ ga nisbatan biologik ta`sir kuchi yuqori. 3, 3`, 5` - triyodtironin umuman gormonal faollikga ega emas. Ma`lum bo`lishicha T<sub>3</sub> (5,3, 3`) – faqat sekretsiya qilinadigan gormon bo`lmay, balki tiroksinning periferiyadagi faollashgan metabolit shakli ham hisoblanadi.