Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

Ayrim antibiotiklarning inaktivatsiyasi 
Penitsillinlar va sefalosporinlarni inaktivlash uchun o’rganilayotgan material namunasi 
suyultirish yoki suspenzirlash uchun ishlatiladigan bufer eritmasi yoki o’sha mahsulot ekiladigan 
ozuqa muhitdan foydalaniladi. Buning uchun aseptik sharoitda penitsillinga mo’ljallangan 1 ml 
ozuqa muhitida 1000 TB miqdorida, sefalosporinga mo’ljallangan ozuqa muhitining 1 ml 
eritmasiga esa 50000-100000 TB miqdorida penitsillinaza qo’shiladi. Penitsillinazani ozuqa 
muhitiga kiritishdan avval uni yaxshilab eritib, 50°C gacha sovutish kerak. Tetratsiklinni 
inaktivlash uchun o’rganilayotgan material namunasini ekishga mo’ljallangan ozuqa muhitiga uni 
tayyorlash chog’ida 10% li magniy sulfat MgS04 qo’shiladi. Sulfanilamid preparatlarni bufer 
eritmasi yoki ozuqa muhitida inaktivlash uchun ularni tayyorlash jarayonida 1 m muhitga 0,5 g 
miqdorda paraaminobenzoy kislotasidan qo’shish kerak. Yengil dori vositalar tarkibida 
mavjud bo’lgan konservantlarni bufer eritmasi yoki ozuqa muhitida inaktivlash uchun ularni 
hozirlash paytida nospetsifik inaktivatorlardan, ya'ni 3% li tvin-80, yoki 0,2% li letsitindan 
foydalanish zarur. Mobodo o’rganilayotgan preparat tarkibida kimyoviy tuzilishi har xil bo’lgan 
ikkidan ortiq konservayt mavjudligi aniqlansa, u holda 0,3% letsitin, 3% tvin-80, 0,1% gistidin va 
0,5% tiosulfat natriydan iborat maxsus aralashmadan foydalaniladi. 
 Amaliy qism: 
Amaliy qism 4ta qismdan iborat: 
a)
Labaratori ya i shini ng nom i
b)
Ishning m aqs adi va ahami yat i
c)
Labaratori ya i shini amal ga oshi rish t ehni kasi
d)
Labaratori ya i shini daft arga qa yd qilish
Dorivor xom-ashyo va tayyor dori formalari turli xil mikroorganizmlardan tashkil topishi 
mumkin. 

---

124 
Dorivor vositalarni mikrob bilan ifodalanishini aniqlash quyidagi tekshirish yo’llariga 
bo’linadi. 
1. Dorivor vositalarni antimikrob ta'sirini aniqlash. 
2. Antimikrob ta'sirga ega bo’lmagan dorivor vositalarni mikrob bilan ifloslanishini aniqlash. 
3. Bakteregik ta'sirga ega bo’lgan antibiotiklarni ham kiritgan holda dorivor vositalarni 
mikrob bilan ifloslanishini aniqlash. 
O’simlik dorivor vositalarni mikrob bilan ifloslanishin analiz qilish uchun quyidagi 
metodlardan foydalaniladi.Aseptik sharoitda otiril asboblardan foydalaniladi. 1 g xom-ashyoni 
tortib, 5 ml NaCl ning izotonik eritmasi bilan aralashtiriladi va shutel' apparatida 10 minut 
davomida silkitiladi, 1 ml smivni olib 1:10, 1:100 suyultiriladi. har bir suyultirilgandan petri 
chashkasidagi ozuqa muhitiga chuqur ekiladi. Zamburug’ va achitqilarni o’sishini Sabura yoki 
suslo-agar, MPA kuzatiladi.har bir suyultirilganni 2-3 chashkaga parallel ravishda ekiladi. 
Termostatdagi inkubatsiyadan keyin (24 S – zamburug’ va achitqilar uchun, 37 C bakteriyalar 
uchun) o’sib chiqqan kolloniyalarni soni sanaladi. Smivni suyultirilganligiga qarab xom-ashyoni 
(1g) mikrob bilan ifloslanganligi hisoblaniladi. Dorivor xom-ashyolarni antimikrob ta'sirini 
aniqlash quyidagi namunada bo’ladi:
Test-kul'turalar E coli, Psevdamanas, Staphylococcus 10 ml. Najepitatel'niy muhitni 
probirkaga solib, (har bir muhitga 4 tadan probirka) 1:1000 suyultirilgan 1 sutkali 0,1 li Test-
kul'tura buyumini qo’yamiz. 
Probirkaning 1-yarimiga 1 ml steril suv quyamiz, boshqa yarimiga esa tekshirilayotgan 
preparat. Keyin tekshirishni differensial-diagnostik vositani qo’llanilashi bilan davom ettiriladi. 
Antimikrob ta'sirga ega bo’lmagan dorivor vositalarni mikrob bilan ifloslanishini aniqlash. 
A. Bakteriyalarning umumiy sonini aniqlash 1:10 gacha suyultirilgan 1 ml preparatni 0.1 g
glyukozali 4 ml eritilgan va 45-50 C gacha sovitilgan MPA har ikkala probirkaga solinadi. 
Oldindan qo’yilgan va sovutilgan shu muhitni 15-20 ml petri chashkasining har ikkisiga quyiladi 
va tez aralashtiriladi. Chashkani tez tebratgan holda yuqori qismini bir xil qilib taqsimlanadi va 
sovutiladi. Chashkalar 5 sutka davomida 37 C da inkubatsiya qilinadi. Keyin bakterial 
kolloriyalaning soni sanaladi, 2- chashkasi uchun o’rta arifmetikasi topiladi. 2 va 1 g namunaning 
bakteriya soni hisoblaniladi. 
To’la ishonchli ko’rsatmalarni olish uchun faqat 300 kam kolloniyalar o’sgan chashkalar 
hisobga olinadi. Agar kolloniyalar soni ko’p bo’lsa suyultirilish tekshirishni bir qator davom 
ettiriladi (1:100, 1:1000). Ekish uchun anchagina qulay bo’lgan suyultirish olinadi. 
B. 
Entenobakteriaecae- 
oilasiga 
mansub 
bakteriyani 
aniqlash 
uchun 
10 
g 
Entenobakteriaecae oilasiga mansub bakteriya bilan boyitilgan 90 ml muhit solinadi, 
aralashtiriladi va 24-48 soat 37 C da inkubatsiya qilinadi. O’sish boshlanganda petlya yordamida 
Endova vismut'-sul'fitli agar muhitiga qayta ekiladi. 24-48 soat 37 C da inkubatsiya qilinadi. 
Entenobakteriaecae- oilasiga mansub bakteriyalar, qizil rangli metaldek yaltiroq yoki yaltirog’I 
bo’lmagan yirik kolloniyalar hosil qiladi, pushti, rangsiz yaltiroq, bo’rtgan dm. 2-3mm. kolloniya. 
Vismut-sul'fitli agarida kolloniya metal sifat yaltiroq qora, kolloniya ostida esa muhit qora rangga 
yoki qo’ng’ir -ko’kimtir, och yashil, jigar rang va hakazo ragnda bo’ladi. Mikroskop ostida ular 
grammanfiy. Sporasiz keltakchalardir. Shubhalantiruvch kolloniyalarni o’rilgan 0.17 glyukozali 
MPA probirkasiga har birini alohida qayta ekiladi va 24 soat 37 C da o’stiriladi. Har bir toza 
qulturali probirkadan enterebakteriyalarni identifikatsiya qilish uchun qayta muhitga ekiladi.
a. Glyukozali va qizil fenolin muhitga 
b. Kaliy nitratli muhitga. Enterebakteriyalar glyukozani fermentatsiya qiladi, bunda muhit 
qizil rangdan sariqga aylanadi. Ular nitritni nitratga qaytarishga qodir, va stitoxromoksidaza 
fermenti bo’lmaydi. Agar namunada grammanfiy, sporasiz qayton sezilsa, ular 
stitoxromoksidazaga manfiy reakstiya ta’sir etsa nitratni nitratga qaytaradi va glyukozani 
fermentlaydi. Tekshirilayotgan preparat Entenobakteriaecae oilasiga mansub bakteriyani o’zida 
saqlaydi.