Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

 
Dori vositalarining mikroblar bilan zararlanishini aniqlash 
 
Dorixonalarda tayyorlanadigan dori-darmonlar va tibbiy moddalarning mikroflorasi qanday 
bo’lishi quyidagi sabablarga bog’liq bo’ladi: 
1) Xomashyo turi, uning tarkibidagi mikroorganizmlar uchun ozuqabop moddalarning miqdori 
yoki aksincha ulariing antimikrob faolligi, ilk zararlanish darajasi. 
2). Dorivor xomashyo tarkibiga kiradigan moddalarning kimyoviytabiati. 
3) Tayyorlash texnologiyasi (damlama, qaynatma, harorat, vaqt hajm va x.k.)saqlash shart-
sharoitlari. 
4) Dorixonaning sanitariya-gigienik sharoitlari. 
Mikroorganizmlar turli yo’llar bilan dori moddalarga tushishi mumkin. Masalan, mahsulotga 
suv yoki havo orqali o’tishi, idishlar,dorixona xodimlarining qo’llari, shuningdek, analiz 
noto’g’riqilinganda, ayniqsa organoleptik tekshiruv choq’ida xam o’tib qolishimumkin. 
Dori-darmonlar va dorivor mahsulotlarning mikroorganizmlar bilan zararlanishining oldini 
olish va ularni zararlanishdan saqlash uchun quyidagi qoidalarga qat'iy rioya qilish kerak: 
1) Mikroorganizmlarga shikast yetkazmagan holda ashyodan foydalanish; 
2) Dori moddalar va xom ashyolarni zarur namlik, harorat va tozalik qoidalariga rioya qilgan 
holda to’g’ri saqlash; 
3) Tashqi muhitdan mikroorganizmlarning tushishini istisno qiladigan dori tayyorlash shart-
sharoitlariga amal qilish (xonalarni dezinfektsiya qilish,sterillangan idishlardan foydalanish va 
x.k.); 
4) Xonalari, asbob-uskunalari, idish, kiyimlarning to’la-to’kis tozaligiga, shuningdek, shaxsiy 
gigienaga rioya qilish; 
5) Dori-darmonlar va dorivor xomashyolar qayta-qayta ishlatilganda ham zararlanmaydigan 
qilib, yaxshilab o’ralgan bo’lishi kerak; 
6) Agar bir necha marta foydalanishga mo’ljallangan dori mahsulotlari tarkibida 
bakteriyalarga chidamsiz moddalar mavjud bo’lsa (qand, oqsil moddalar va x.k.),u holda 
bunday dorilarga konservant qo’shilishi lozim. 
Suyuq dorivor moddalar mikroblar bilan zararlanganda dori solingan idish
tubida cho’kma hosil bo’ladi, cho’kma. miqdori ko’payadi, idishdagi dori xira tortib, yuzida yupqa 
parda hosil bo’ladi, dori solingan idishda o’sha doriga xos bo’lmagan hid paydo bo’ladi va x. k. 
Ko’pincha dorivor xomashyolar va dori darmonlar tarkibida mikroorganizmlarning mavjudligi 
faqat mikrobiologik tekshirishlar natijasida aniqlanadi, xolos. Dorivor moddalar yoki tibbiy 
preparatlarning mikroorganizmlar bilan zararlanish darajasi 1 g quruq preparat yoki 1 ml eritma 
tarkibidagi 
mikroorganizmlar 
hujayrasi 
miqdori 
bilan 
ifodalanadi. 
Mahsulotlarning 
mikroorganizmlar bilan zararlanish darajasini aniqlashda ularning ayrimlari antimikrob ta'sir eta 
olish xususiyatiga ega bo’lishi mumkinligini ham nazarda tutish kerak. Odatda antimikrob ta'sirlar 
bakteriostatik (mikroorganizmlarning ko’payishini to’xtatuvchi yoki sekinlashtiruvchi) va 
bakterotsid (mikroorganizmlarga halokatli ta'sir ko’rsatuvchi) kabi turlarga bo’linadi. Mikro 
organizmlarning o’zi esa dorivor maxsulotlarga nisbatan sezuvchan yoki barqaror bo’lishi 
mumkin. Bularning barchasi dorilarning mikroorganizmlar bilan zararlanishini aniqlash
metodikasini murakkablashtiradi va har bir dori shakliga individual yondoshishni talab qiladi. 
Noin'ektsion tibbiy preparatlarning mikrob bilan zararlanishini chegaralaydigan VOZ va 
farmokopeya talablari xam mavjud. Nosteril dorivor moddalar Regoz da qo’llaniladigan nosteril 
dori moddalar tarkibida patogen va shartli-patogen mikroflora namunalari uchramaydi. Mahalliy 
intravaginal holatda qo’llaniladigan, shuningdek, quloq, burun kabi organlarni, davolashda
ishlatiladigan dorivor moddalarning 1 g (ml) si da 100 mikrob hujayradan ko’p mikroorganizmlar 
bo’lmasligi kerak. Bundan boshqa turga mansub dori-darmonlar va dorivor xom-ashyolar 
tarkibidagi saprofit bakteriyalar soni 1000 hujayradan, patogen zamburug’lar esa 1 g preparatda 
100 hujayradan oshmasligi lozim. 

---

123 
Dorivor moddalar va xom ashyolarning mikroorganizmlar bilan zararlanishini o’rganishga 
kirishishdan avval, o’sha moddalarning antimikrob ta'sirini aniqlash kerak.