Mavzu : Ion kanallari aktivatsiyasi, diaktivatsiyasi va inaktivatsiyasi. Hujayra membranalari orqali transport mexanizmlari reja

Mavzu : Ion kanallari aktivatsiyasi, diaktivatsiyasi va inaktivatsiyasi. Hujayra membranalari orqali transport mexanizmlari

REJA :

1. 
   Ion kanallari haqida tushuncha
   
2. 
   Ion kanallari aktivatsiyasi , diaktivatsiya va inaktivatsiyasi
   

3. Biologik membrana va ion kanallari. Ion kanallarining tuzilishi va funktsiyasi

Ion kanallari ular membrananing qalinligini kesib o'tuvchi va hujayraning tashqi qismini uning sitosol bilan va aksincha aloqa qiladigan kanallarni yoki teshiklarni hosil qiluvchi ichi bo'sh membrana tuzilmalari; ba'zilari ularning ochilishini tartibga soluvchi eshik tizimiga ega bo'lishi mumkin.
Ion kanallari, ion oʻtkazuvchi kanallar —tirik hujayra va hujayra organoidlarining lipoproteid tabiatli membranalarida, membrananing har xil modda va ionlarga boʻlgan tanlab oʻtkazuvchanlik xossasini taʼminlovchi molekulyar sistemalar (Na⁺, K⁺ va Ca²⁺ kanallari, mitoxondriya va bakteriya hujayrasi membranasidagi proton kanallari). Ion kanallari dastlab nerv hujayrasi membranasida, keyinchalik boshqa toʻqimalarda hamda sitoplazmik membranalar komplekslari, sitoxromoksidazalar, rodopsin va boshqalar tarkibida qayd etilgan. Oqsillar membranani "teshib oʻtib", ion oʻtkazuvchi sistema hosil qiladi. Ion kanallarining tanlab oʻtkazish xususiyati uning geometrik parametrlari, ichki devori va boʻshligʻida joylashgan kimyoviy guruhlar xususiyatiga bogʻliq. Ion kanallari orqali transport faol (energiya sarfi orqali) va passiv (membrananing ikki tomonidagi elektrokimyoviy potensiallar farqi orqali) boʻladi. Bitta ion kanali orqali bir sek. da 107 — 10" ion oʻta oladi. Bir qancha birikmalar ion kanali elementlari bilan birikib, kanalning chala oʻtkazuvchanlik xususiyatini buzadi (chayonlar va ilonlar zaharidagi toksinlar, ayrim baqalar terisidan ajraladigan batroxotoksin, tetradotoksin va tetraetilammoniy). Ayrim tuban molekulali birikmalar, mas, antibiotiklar (gramitsidin A, alametitsin, amfoteritsin) yordamida membranada ion kanallarini hosil qilish mumkin. Bu birikmalarning zahar sifatida taʼsiri membrana oʻtkazuvchanligining oshib ketishi tufayli hujayradagi ion muvozanatining buzilishi bilan bogʻliq. ^[1]
Ushbu kanallar suv bilan to'ldirilgan va maxsus ionlarning membrananing bir tomonidan ikkinchi tomoniga o'tishini boshqaradi. Ular hujayra membranalariga xos bo'lgan ba'zi oqsillardan iborat bo'lib, ular kengligi bo'ylab kesib o'tadigan silindrsimon naycha shaklidagi tuzilmalarni hosil qiladi.

Ushbu membranalar bo'ylab tashish mexanizmlari keng passiv yoki faol transportga bo'linishi mumkin. Passivlar - bu moddalar kontsentratsion gradiyentlari foydasiga o'tishiga imkon beradiganlar, faollar esa energiya sarfini talab qiladi, chunki ular moddalarni konsentratsiya gradiyentlariga qarshi harakatlantiradi.

Ion kanallari passiv transport mexanizmini tashkil qiladi, ularni o'ziga xosligi bo'yicha, ya'ni ular o'tishiga imkon beradigan ion turiga qarab yoki ochilish yoki yopish usullariga qarab tasniflash mumkin.
Ushbu membranani tashish tizimlarining asosiy vazifasi moddalarning hujayralarga yoki hujayradan tartibga solinadigan o'tishiga imkon berish va shu bilan ionlar va boshqa moddalarning hujayra ichidagi konsentratsiyasini saqlab turishdir.
Hujayra membranalari va ion kanallarining mavjudligi hujayra ichidagi va hujayradan tashqari muhitlar o'rtasidagi kontsentratsiya farqlarini saqlash uchun juda muhimdir, bu ko'p jihatdan muhimdir.
Ion kanallari, ayniqsa ligandga bog'liq kanallar, farmakologiya va tibbiyotda juda muhimdir, chunki ko'plab dorilar tabiiy ligandlarning funktsiyalarini taqlid qilishi va shu bilan kanalga bog'lanib, uni ochishi yoki yopishi mumkin.

Boshqa dorilar majburiy joyni to'sib qo'yishi va shu bilan tabiiy ligand ta'sirini oldini olishga qodir.