Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

CHidamliligi:
OITS virusi kupgina tashki muxit omillariga chidamlidir. U xona xarorati 
nam xolatda 15 kungacha, xarorat 37
0
S ga kutarilganda 11 kungacha, 56
0
S gacha kutarilganda esa 
3-4 soatgacha uz yukumlilik xususiyatini saklab koladi. 70
0
li etil spirti eritmasi, 0,5% li natriy 
gipoxlorit yoki 0,5% li nonidenti detergenti eritmalari ta’sirida 1 minutda xalok buladi. Bundan 
tashkari 0,2% li v-propiolakton, 1% li glyutar aldegid, atseton va metonalning 1:1 nisbatidagi 
aralashmalari xam virusga kuchli xalokatli ta’sir etadi. Odam terisining yuzasida bulsa, organizm 
va bakteriyalarning ximoya fermentlari ta’sirida tezda emirilib ketadi. 
Epidemiologiyasi: OITS da infeksiya manbai bu-bemorlar va virus tashuvchilardir. Ayniksa 
virus tashuvchilar epidemiologik jixatdan kuchli xavf solishadi, chunki ular virus bilan 

---

88 
ifloslanishning birinchi boskichida amaliy jixatdan soglom bulishi kasallik alomatlari umuman 
sezilmaydi. SHunga karamasdan ular kuzgatuvchini tashki muxitga chikarib turishadi. 
Kasallikning yashirin davrida xam (davomiyligi 3-5 yildan 8-10 yilgacha) garchi u xar xil 
bulsada, shu xolat kuzatiladi. 
OIV ni tarkatishda gemoseksualistlar, foxishalar, narkomanlar muxim urinni egallaydilar. 
Uni tarkatishda xomiladorlarning tutgan urni xakida aytib utish joizdir. Agar kupchilik viruslar 
uchun onadan bolaga yuldoshdan uta olish mumkin bulmasa, retroviruslarning tipik vakili bulgan 
OIV evolyusiya davomida uzini biologik tur sifatida saklab kolishi uchun yuldosh orkali utishi 
yoki vertikal yul asosiy xisoblanadi. OIV bilan zararlangan onalardan tugilgan bolalarning 70% i 
virus bilan zararlangan ekanligi isbotlangan. Bola kon zardobidagi antitelalar mikdori, 
immunoglobulinlar sinflarining bir-biriga nisbatan OITS virusining yuldosh orkali utganligining 
yorkin misolidir. Boshka kupgina virus infeksiyalarida esa antitelolarning passiv utishi kuzatiladi, 
xolos. OIV ning eng kup mikdori shaxvatda (sperma), kon zardobida, kukrak sutida topilsa, xam, 
ammo yukishi mumkin bulgan mikdorda sulakda, kuz yoshida, likvor (orka miya suyukligida), kin 
suyukligida uchraydi. 
Gomoseksualistlar infeksiyani jinsiy yul bilan, narkomanlar esa parenteral yuli bilan (kon 
orkali) tarkatadilar. Eng muxim yukish yuli jinsiy kontakdir. Gomoseksualistlar aktiv va passiv 
buladilar. Ularning ikkovisi xam OITS ni tarkatishda katta xavf tugdiradilar. Eng xatarlisi shundan 
iboratki, bitta gomoseksualistning juda kup mijozlari buladi. Bundan tashkari gomoseksualist 
biseksualist tarzida xarakat kilib, OITS ni uz oilasiga tarkatishi xam mumkin. 
Giyoxvand va spirtli ichimlikni sumste’mol kiluvchi yoshlar axlok va odob koidalariga rioya 
kilmay pala-partish e’tiborsiz duch kelgan bilan betartib jinsiy aloka kilish yuliga utadilar, 
natijada OITS virusini uzlariga yuktirib oladilar. 
Kon tomir orkali giyoxvand moddalarni kabul kiluvchi ishlar aksariyat sterillanmagan 
ignalardan takror foydalanishlari natijasida OITS kasalligining kuzgatuvchisini yuktirib oladilar.