Toshkent farmatsevtika instituti farmakognoziya kafedrasi

III. Tajriba kism
3.1. Zig’ir urug’idan moyini ajratib olish.
O’simlikning meva va uruglaridan sikish — presslash yuln bilan yog olinadi. Bu usul uruglarni kizdirib yeki k.izdirmasdan bajariladi. Kizdirilganda urugdan kuprok. moy chikadi. Lekin bu usulda olingan moylar tarkibida urugdagi boshka birikmalar (oksil m oddalar, pigmentl ar) kuprok, ajralib utadi. Bundan tashkari, issik presslash usuli bilan moyolish vaktida moyningbiroz achishi va sof kislotalar ajralishi natijasida kislotali xossaga ega bo’lib k.olishi mumkin. Shuning uchun xam tibbiyotda, asosan sovuk, usulda olingan moylar ishlatiladi.
Moyi olinadigan uruglar pusti mashinada ajratiladi va urug magizi (yadrosi) maydalanadi, shundan sung tuxtovsiz ishlaydigan avtomatik presslar bilan sikiladi, natijada moy ajralib chikadn.
Bundan tashxari, meva yoki uruglar moyini yengil xaydaluvchi organik erituvchilar (petrolein efiri, efir va boshkalar) yordamida maxsus apparatlarda ekstraksiya kilish usuli bilan xam olinadi. Bu usulda olingan moylarning sifati pastrok buladi. Buning sababi shundaki, tarki ­ bidagi erituvchi butunlayxaydalmay, oz mikdorda saklanib koladi, shunga kura moy o’zining xidi va mazasi bilan yuqorida aytib o’tilgan usulda olingan moydan farq qiladi. Ekstraksiya usulida olingan moy tarkibiga boshka moddalar (pigmentlar, smolalar )kuprox utadi, shuning uchun u asosan texnikada kullaniladi. Aralashmalardan yaxshi tozalangandagina bu usul bilan olingan moyni ozik-ovqat sanoatida ishlatish mumkin.
Xulosa.Zig’ir urug’idan XI DF da keltirilgan usul yordamida 0.2 ml moy ajratib olindi.
3.2. Zigi’r moyini organoleptik taxlili
Zigi’r moyining tashqi ko‘rinishi, xossalariga ularning: rangi, tiniqligi, hidi va mazasi kiradi. Zigi’r moyining raigi ia tinihpigi huyidagicha aniqlanadi (DF XI bo‘yicha): diametri 2—3 sm bo‘lgan rangsiz, tiniq shisha silindrga 10 ml zigi’r moyisolib, o‘tuvchi nurda standart efir moyi bilan solishtirib ko‘riladi. Standart zigi’r moyi ham xuddi shunday idishga solingan bo‘lishi kerak.
Zigi’r moyining xidini aniqlash (DF XI bo‘yicha) uchun uzunligi 12 sm, kengligig 5 sm bo‘lgan filtr qog‘ozga (chetiga tegizmasdan) 0,1 ml (2 tomchi) moy tomiziladi. Xuddi shu usulda bosh - qa filtr qog‘ozga ham standart zigi’r moyi tomiziladi. So‘ngra ikkalasining hidi 1 soat davomida har 15 minutda solishtirib moylarining mazasini moyni filtr qog‘ozga tomizib va tilga tekkizib ko‘rib standart moy mazasi bilan solishtirib aniqpanadi.
Bundan tashqari 1 tomchi tekshiriluvchi efir moyi 1 g qand kukuni bilan aralashtiriladi. So‘ngra tayyorlangan aralashma mazasini tatib ko‘rib aniqpanadi va xuddi shu usul bilan tayyorlangan standart moy mazasi bilan taqqoslanadi.

Xulosa.Zig’ir urug’idan ajratib olingan moy rangi hidi va mazasi bo’yicha standart zig’ir moyiga mos keldi. Moy sifatli.