Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

 
o‗zaro ta‘siri xaqida
 
2.
Miqdor va sifat ko‗rsatkichlari
3.
Dori vositalarining o‗zaro ta‘siri 
Dori vositalarining bunday o‗zaro ta‘siri deganda bir dori vositasining miqdor va sifat 
ko‗rsatkichlarini boshqa dori vositasi ta‘sirida o‗zgarishi tushuniladi. SHuni ham unutmaslik 
kerakki, indiferent deb hisoblanadigan moddalar ham u yoki bu ko‗rinishda dori vositasiga o‗z 
ta‘sirini ko‗rsatadi va uning biologik samaradorligiga ta‘sir etadi. Dori vositalarining o‗zi ham 
o‗z-o‗zi bilan ta‘sirga kirishishi mumkin. Agar dori vositasi qayta qabul qilinsa metabolizmi 
tezroq kechishi mumkin.
Masalan, bunday dori preparatlariga barbituratlarni kirgizish mumkin. Klinik amaliyotda 
dorilarning o‗zaro ta‘siri holatini quyidagi sabablarga ko‗ra yuzaga kelishini hisobga olish kerak: 
- kasalxonaga yotkizilgan patsient (bemor) shifoxonada bo‗lishi davrida bir qator dorilarni 
qabul 
qiladi 
(ba‘zida 
ularning 
soni 
40 
tagacha 
etadi!); 
-ko‗p 
tayyor 
dori 
preparatlarining 
tarkibida 
bir 
nechta 
dori 
vositasi
bo‗ladi; 
-ambulatoriya sharoitida davolanadigan bemorlarning ko‗pchiligi yumshatuvchi (surgi), 
analgetiklar, uyqu dorilari kabilarni qabul qiladi; SHifokor bular haqida faqatgina dorilar 
anamnezini sinchiklab o‗rgangandagina biladi; 
-ba‘zi bemorlar bir vaqtning o‗zida bir necha shifokor maslahatida bo‗ladilar va boshqa shifokor 
tavsiya etgan dori vositalari haqida axborot bermaydilar; 
- katta yoshdagi bemorlar bir vaqtda bir necha kasallikni boshidan kechirishi mumkin va bir 
necha dori vositalarini qabul qilishi shart bo‗ladi. 
Dori vositalarining o‗zaro ta‘sirida 
1-10%
gacha holatlarda zaharlanish bo‗ladi. Ammo ko‗p 
hollarda dori vositalarining biologik samaradorligi boshqa dori vositasi ta‘sirida kamayishi holati 
katta ekanligi kuzatiladi. Dori vositalarining o‗zaro ta‘siri kattadek ko‗rinsada ular quyidagi uch 
xil 
o‗zaro 
ta‘sirga 
bo‗linadi:
 
-farmatsevtik 
-farmakokinetik 
-farmakodinamik 
YA‘ni, 
Farmatsevtik o‗zaro ta‘sir, Farmakokinetik o‗zaro ta‘sir, Farmakodinamik o‗zaro ta‘sir, 
Fiziologik o‗zaro ta‘sir. Dori vositalarining o‗zaro farmatsevtik ta‘siri organizmdan tashqarida 
ro‗y 
beradi.
Juda ko‗p hollarda bu ta‘sir maqsadga muvofiq emas, ularni bir-biriga mos kelmaslik deyiladi. 
Bunday o‗zaro ta‘sirni oldini olish farmatsevtning professional vazifasi hisoblanadi. SHunday 
holatlarni keltirib chiqaruvchi quyidagi sabablarni ko‗rishimiz mumkin: 
-
bir dori turiga kirgan dori vositasi va indiferent moddalarning dori preparatini to‗g‗ri 
saqlamaslik, ya‘ni tashqi muhit ta‘sirida (harorat, yorug‗lik,namlik va h.k.) o‗zgarishiga e‘tibor 
bermaslik; 

---

37 
bir necha dori vositasini bir shpritsga solish; 
- turg‗un bo‗lmagan infuzion eritmalar; 
- flakon, shprits, infuziya uchun sistemalarning (plastmassadan yasalgan) yuzasida dori 
vositasining adsorbsiyasi 
Dori vositalari so‗rilish jarayonida, transportirovkasida, biotransformatsiyasida va 
organizmdan chiqarib yuborilishida o‗zaro ta‘sirga uchrashi mumkin. Bunig natijasida qon 
plazmasida dori vositasi