Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

Biologik samaradorlik (BS) 
- dorining peroral, in‘eksiya orqali, ingalyasion va boshqa 
yo‗llar bilan organizmga yuborilganda qon oqimiga tushgan dori vositasining bir qismidir. 
Bilamizki, qon tomiriga yuborilganda BS vosita 100% boshqa yo‗llar bilan (peroral, rektal, 
mushak orasiga va boshq.) nisbatan kam va deyarli ko‗p hollarda 100% bo‗lmagan qismi qon 
oqimiga tushadi. 
Butun Jahon Sog‗liqni saqlash jamiyatining yo‗riqnomasi asosida biologik 
samaradorlikning me‘yori (foizlarda) so‗rilgan dori vositasining miqdori, berilgan dori turidagi 
(A), xuddi shu dozada ammo standart dori turida (B), berilgan dori vositasining so‗rilish 
miqdoriga nisbati hisoblanadi, ya‘ni BS=(A:B)∙100. Ko‗p hollarda dori vositalarining biologik 
samaradorligini standart va o‗rganilayotgan dori turini qon plazmasidagi miqdorini nisbiy 
o‗rganish yo‗li bilan aniqlanadi. Agarda 100% biologik samaradorlikni namoyon qiluvchi 
standart dori turi sifatida to‗g‗ridan-to‗g‗ri qon tomiriga yuborish mumkin bo‗lgan dori shaklidan 
(vena ichiga yuboriladigan in‘eksion dori turlari, infuziyalar) foydalanilsa, absolyut 
biosamaradorlikni (ABS) aniqlash mumkin bo‗ladi. 
SHuningdek nisbiy biosamaradorlik (NBS) ham asosiy ko‗rsatkichlardan hisoblanadi. U 
nazorat uchun olingan va tadqiqot olib borilayotgan dori moddasining bir-biriga nisbatan 
so‗rilish darajasini harakterlaydi. NBS ishlab chiqarish texnologiyasi o‗zgarganda turli seriyalar 
uchun va turli firmalarda ishlab chiqarilgan dori preparatlarida aniqlanadi. Odatda, NBS dori 
preparatini bir xil usulda organizmga kiritilishida aniqlanadi. Ba‘zan esa NBS dori preparati turli 
yo‗l bilan yuborilganda ham o‗rganiladi. NBS ni aniqlashda dori moddasini bir marotaba yoki 
bir necha marotaba yuborib, uning qondagi yoki peshobdagi miqdori natijalaridan foydalanib 
aniqlanadi. 
SHuningdek, NBS qon tomirlariga yuborilmaydigan bir nomdagi ikkita turli dori 
preparatlarining biologik samaradorligini qiyosiy baholash maqsadida ham qo‗llaniladi. 
Peroral yuborilgan asosan jigarda metabolizmga uchraydigan dori preparatlari uchun 
umumiy biosamaradorlik
tushunchasi qo‗llaniladi. Umumiy biosamaradorlik – qabul qilingan va 
so‗rilish jarayonida yuqori metabolizmga uchragan, ya‘ni o‗zgarmagan holda, hamda metabolit 
holida qon oqimiga tushgan preparat dozasining bir qismidir.