Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

3.
 
Poroshoklar ta'rifi, tasnifi. Poroshoklarning DT sifatida afzallik va kamchiliklari. 
Poroshoklar qadimdan ma'lum dori shakllaridan bo‘lib, eramizdan oldingi 3000 yil avval ham 
tabobatda 
qo‘llanilgan. Elaki dorilarning o‘ta maydaligi ularning ta'sir darajasini yuqori bo‘lishini 
ta'minlaydi. Shu jixatdan elaki dorilar qattiq dori shakllari ichida yuqori ta'sir darajasiga ega dori 
hisoblanadi. 
Davlat farmakopeyasi ta'biri bilan aytganda, elaki dorilar 
—
ichish va tana yuzasiga qo‘llash 
uchun ishlatiladigan qattiq dori shaklli bo‘lib, sochiluvchanlik xususiyatga ega bo‘ladi.
Poroshoklar oddiy 
—
(
Pulveres simplices
) bir dori moddasidan tashqil topgan yoki murakkab 
—
ikki va undan ortiq ingredientdan iborat 
(pulveres compositi
) bo‘lishi mumkin. Undan tash
qari 
kukunlar ya'ni, elaki dorilar alohida dozalarga bo‘lib taqsimlangan (
pulveres divisi
) va 
taqsimlanmagan (
pulveres indivisi
) bo‘ladi. Ichish uchun mo‘ljallangan kukunlar asosan dozalangan 
usulda yoziladi yoki taq
simlangan bo‘ladi, sirtga ishlatiladigan kukunlar esa taqsimlanmagan usulda 
beriladi.

---

12 
Kukunlarning boshqa dori shakllaridan quyidagi afzalliklari bor: 
1. Dori moddasi yaxshilab maydalanganligi sababli yuqori farmakologik faollikka erishish 
mumkin. 
2. Tabletka va pilyulyalar (xab dorilar) bilan solishtirilganda elaki dorilarning tayyorlash 
texnologiyasi juda sodda. 
3. Ixchamligi va saqlash davomida turg‘unligi
(suyuq dorilarga qaraganda). 
4. Tarkibining xilma-xilligi kukun tarkibida organik
, noorganiq moddalar, o‘simlik va 
xayvonlardan olingan kukun moddalar, kam miqdorda suyuqliklar hamda qovushqoq moddalar 
bo‘lishi mumkin (kiritilishi mumkin).
Poroshoklarning bir qator kamchiliklari ham bor: 
1. Dori moddalarning organizmga so‘rilis
hi eritmalarga nisbatan sekinrok boradi, chunki 
dorivor modda avval eriydi, keyin esa so‘riladi.
2. Ba'zi moddalar atrof-
muxitning ta'siri ostida o‘zgarishi mumkin:
a) kristallizatsion suvini yo‘kotishi ; b) xavodagi uglerod ikki oks
idini yutib, karbonatlar hosil 
qilishi; v) h
avodagi kislorod ta'sirida oksidlanishi ; namlik ta'sirida esa sochiluvchanligini yo‘
qotishi 
mumkin. 
3. Ba'zi moddalar me'da va ichakning shilliq pardalariga qitiq
lovchi ta'sir ko‘rsatishi mumkin, 
eritma holida esa bu holat kuzatilmaydi (kaliy va natriy bromid tuzlari). 
4. Achchiq ta'mli, yoqimsiz hidli va rangli moddalardan tayyorlangan kukunlar ichish uchun 
noq
ulay bo‘lgani sababli maxsus kapsulalarga solinadi.