|
1. Режалаштириш.
1.1. Суҳбат иштирокчиларининг таркибини, бўлиши мумкин вазиятларни
олдиндан режалаштириш.
112
1.2. Суҳбатнинг ташаббусчисини, мавзусини, мақсадларини, вазифаларини
белгилаб олиш.
1.3. Суҳбатни ўтказиш стратегияси ва тактикасини (мақсадга эришиш
йўлларини) тушуниб етиш.
1.4. Батафсил режа (иш бўйича суҳбатни тайѐрлаш ва ўтказиш юзасидан
ҳаракатлар дастури).
2. Тезкор тайёргарлик.
2.1. Материалларни тўплаш (шахсий мулоқотлар, ҳужжатлар, тадқиқотлар,
босма нашрлардан бўлиши мумкин ахборот манбаларини излаш).
2.2. Мазкур суҳбат учун аҳамиятга эга бўлган маълумотларни танлаб олиш
ва таснифлаш.
2.3. Маълумотларни уларнинг олинган вақти ва жойига қараб тартибга
солиш (компоновка қилиш).
2.4. Иш режасини тузиш (тўпланган маълумотлар асосида ўз ғоялари ва
мулоҳазаларини, вазифалар ва талабларни ифодалаш).
2.5. Суҳбатнинг асосий қисмини ишлаб чиқиш, иш режасига аниқ
таклифларни киритган ҳолда.
2.6. Суҳбат натижаларининг самарадорлигига эришиш мақсадида,
суҳбатнинг боши, ўртаси ва оҳири орасидаги боғланишни аниқлаш.
Алоҳида муҳим, узоқ давом этадиган иш бўйича суҳбатларни, ҳамда
кўпгина масалалар юзасидан музокараларни ўтказишда юқорида қайд
этилган тизимгариоя этиш лозим. Кундалик иш бўйича мулоқотларни
амалга ошириш учун мазкур тизимни соддалаштириш керак.
Бундай тайѐргарликдан сўнг режалаштирилган суҳбат давомида фақат
суҳбат иштирокчиларининг далилларини солиштириш ва уларнинг асосида
қарор қабул қилиш қолади.
Суҳбат ўтказишнинг, унинг турли босқичларига тааллуқли бўлган
бешта асосий мақсадлари ажратиб кўрсатилади:
суҳбатдошнинг эътиборини жалб қилиш;
қизиқишини уйғотиш, ўзини тинглашга мажбур қилиш;
ғояларнинг (далилларнинг) тўғри эканлигига ишонтириш;
қизиқишларини аниқлаш ва шубҳаларни бартараф этиш (нейтраллаш, инкор
этиш, мулоҳаза билдириш);
суҳбатдошни якуний қарорга келтириш.
Фаол тингловчи бўлиш учун суҳбат давомидаўзининг тутишида 6та
кетма-кет ҳаракатларни амалга ошириш лозим. Уларнинг навбатини эслаб
қолиш учун мнемоник услубиѐт қўлланилади: инглизча листен (тингланг)
сўзининг ҳар бир ҳарфи аниқ бир ҳаракатни англатади.
1) Л — лоокинтерестед(қизиққан бўлиб кўринишга ҳаракат қил);
113
2) И — инқуиреwитҳқуестион (саволларбилананиқликкирит);
3) С — стауонтҳе субжест (чалғима);
4) Т — тестундерстандинг (тушунилишиниқадригает);
5) Е — енжоусоорегатион (ҳамкорликдан ҳурсанд бўл);
6) Н — нетгализеемотионс (асабийлашма).
Ишбўйичасуҳбатларниўтказишучунуниверсалхусусиятларгаэгабўлгант
авсифларданфойдаланишлозим:
1) ҳамсухбатни оҳиригача эътибор билан тингланг;
2) англашилмовчиликларнинг олдини олиш ва нотўғри талқин
этилишига йўл қўймаслик учун ўз нуқтаи назарингизни аниқ, равшан ва
тушунарли қилиб баѐн қилинг;
3)
суҳбатдошингизни
ҳурмат
қилинг,
айниқса,
агар
суҳбатдошингизнинг лавозими сизникидан паст бўлса, ўзингизда
менсимаслик ҳаракатларига йўл қўйманг;
4) хушмуомала, одобли ва дўстона муносабатда бўлинг, аммо
хушомад ва лаганбардорлик қилманг;
5) суҳбатдошингизни жаҳли чиққанда совуққонлик, қатъийлик
саботлиликни сақланг;
6) имкони борича суҳбатдошингиз сизнинг фикраларингиз ва
таклифларингизни тўғри тушуна олишини осонлаштиринг, тайѐр қарорни
мажбуран қабул қилдирмаган ҳолда ўзингизнинг ҳақлигингизга
ишонтиринг;
7) сўзлашув оҳанги ва муаомала қилиш усулини суҳбатдошингизнинг
хислатлрига қараб танланг;
8) суҳбатдан сўнг ҳеч бўлмаса 5 дақиқани суҳбатнинг бориши ва
натижаларини танқидий нуқтаи назардан кўриб чиқишга вақт ажратинг,
суҳбатнинг натижалари ѐзиб қўйишингиз лозим. Бу иш бўйича суҳбатларни
ўтказиш юзасидан ўз-ўзингизни мустақил такомиллаштириш дастурини
тузиш ва ишлаб чиқишингизга биринчи қадам бўлади.
Меҳнат борасидаги деярли барча ишлар шакли, мазмуни, мақсади
бўйича ҳар хил бўлган иш бўйича суҳбатлар билан бошланади, улар билан
амалга оширилади ва тугалланади. Иш бўйича суҳбатларнинг аҳамияти
уларнинг функциялари билан белгилаб берилади.
Иш бўйича суҳбат давомида қуйидаги масалалар муҳокама қилиниши
мумкин:
чора-тадбирларнинг бошланиши ва бошланган чора-тадбирларнинг
мувофиқлаштирилиши;
ахборот алмашинуви ва ходимларнинг ўзаро мулоқоти;
турли поғоналарда иш бўйича мулоқотларни сақлаб туриш;
114
янги ғоялар, фикрларни излаб топиш, илгари суриш ва тезкорлик билан
ишлаб чиқиш.
Суҳбатнинг афзалликлари, битта суҳбатдошга эътиборингизни жамлаш
имконини берувчи яқин оғзаки мулоқот; бевосита муомала; бир-бирини
яхшироқ билиб олиш ва келгусида муомала қилишни осонлаштириш учун
шахсий ўзаро муносабатларни ўрнатилишига шароитларнинг яратилишидан
иборатдир. Бундан ташқари, суҳбат иш кенгашларининг ўзаги бўлиб хизмат
қилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
