Тошкент фармацевтика институти

Кадрлар менежментида мотивация ва унинг аҳамияти 
Русча-ўзбекча луғатда мотивация тушунчаси бирор иш ѐки 
ҳаракатнинг юзага келишига сабабчи бўлган ички мотивлар, исбот ѐки 
сабаблар мажмуи маъносида талқин этилади. Бу тушунча бевосита инсон 
омили билан чамбарчас боғлиқдир. Шу нуқтаи назардан: 
Мотивация
(мотивлаштириш) - бу руҳий омил бўлиб, шахс 
фаоллигининг манбаи, сабаби, далили ва ҳар хил турли эҳтимолларидир. У 
ходимларни жонли меҳнат фаолиятига рағбатлантирувчи кучли воситадир. 
6
Д.Т.Саипова. «Фармацевтик менежмент» фанидан ўқув-услубий кўрсатмалар тўплами. – 
Тошкент-2011. – 187 бет. 

---

62 
Бошқача қилиб айтганда мотивация - бу инсон фаолиятини турли усул ва
йўллар билан мақсадга мувофиқ йўналтиришдир. У муайян эҳтиѐжни 
қондириш билан боғлиқ. 
Ходимларни режалаштириш
Ходимларни режалаштириш
– бу инсон омилига бўлган эхтиѐжни 
олдиндан аниқлашдир. Бу жараѐн уч босқичдан иборатдир: 
1.
Мавжуд ходимларни баҳолаш; 
2.
Истиқболда ходимларга бўлган талабни режалаштириш; 
3.
Ходимларни ривожлантириш дастурини ишлаб чиқиш. 
Мавжуд ходимларни баҳолашда энг аввало уларнинг шаклланишига 
таъсир этувчи ташқи омилларга, хусусан меҳнат бозоридаги вазиятга 
эътиборни қаратмоқ лозим. Чунки меҳнат бозоридаги ҳолат кўп жиҳатдан 
қуйидагиларга боғлиқ: 
Худуддаги демографик омиллар (аҳоли сони, ѐши, жинси) салмоғидаги 
ўзгаришлар; 
Аҳолининг ижтимоий, маданий савияси; 
Тармоқ ва худудий бандликдаги ўзгаришлар; 
Худуддаги ишлаб чиқариш ҳолати, хажмлари, суръатлари; 
Меҳнат ресурсларини бошқариш усуллари ва х.к. 
Ички омилларни баҳолаш учун қуйидаги омилларни таҳлил қилиш зарур: 
Доимий банд бўлган ходимлар сони, ходимлар тўғрисида маълумотлар; 
Ходимларнинг таркиби (малакаси, мутахассислиги, ѐши, миллати бўйича 
таркиби, ногиронлар салмоғи ва х.к.) 
Ходимлар қўнимсизлиги; 
Иш кунининг давомийлиги (тўлиқ ѐки қисман бандлиги, неча сменада 
ишланиши, таътилнинг давомийлиги ва х.к.); 
Иш ҳақи, унинг таркиби, қўшимча иш ҳақи, тариф ѐки тарифдан юқори 
тўловлар; 
Давлат ѐки ҳуқуқий ташкилотлар томонидан кўрсатиладиган ижтимоий-
маиший имтиѐзлар, хизматлар (ижтимоий эхтиѐжларга ажратиладиган 
маблағлар). 
Қайд қилинган ташқи ва ички омилларнинг таъсирида меҳнат 
бозоридаги вазият ўзгариб туради, шунга мос равишда меҳнат ресурсларига 
бўлган талаб ҳамда таклиф кўлами аниқланади. 

---

63 
Ходимларни режалаштириш жараѐнининг бошланғич босқичи меҳнат 
ресурсларига бўлган талабни режалаштиришдир. Меҳнат ресурсларига 
бўлган талабни режалаштириш қуйидаги маълумотларга асосланади: 
Мавжуд ва режалаштирилаѐтган иш жойлари; 
Ташкилий ва техник тадбирлар режаси; 
Штатлар рўйхати ва бўш лавозимларни тўлдириш режаси.