Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Pul  kelib  chiqishining  evolyusion  konsepsiyasiga  ko‘ra  ular 

ijtimoiy  mehnat  taqsimoti,  tovar  ishlab  chiqarish  va  ayirbosh- 

lashning rivojlanishi  natijasida vujudga kelgan. 

Qiymat  shakllari 

va ayirboshlash rivoj lanishining tarixiy jarayonini tadqiq qilish orqali 

tovarlar  umumiy  olami  ichidan  pul  rolini  bajamvchi  alohida  tovar- 

ning  ajralib  chiqishini tushunish mumkin.  Bir tovaming  qiymati uni 

boshqa bir tovarga ayirboshlash orqali aniqlanadi (T-T). Bir qarashda 

ayirboshlash bitimida har ikkala tovar ham bir xil rol o‘ynaydigandek 

ko‘rinadi.  Aslida  esa  ulaming  roli  turlichadir.  Bir  tovar  o‘z  qiyma­

tini  boshqa  tovarga  nisbatan  ifodalaydi.  Ikkinchi  tovar  esa  birinchi 

tovaming qiymatini o ‘zida ifodalab,  ekvivalent rolini bajaradi,  ya’ni 

qiymatning  ekvivalent  shaklini  tashkil  etadi.  Xuddi  mana  shu yerda 

pulning  dastlabki  kurtagi  paydo  bo‘ladi.  Pulning  paydo  bo‘lishi  va 

rivojlanishida  qiymat  shakllarining  rivojlanish  bosqichlarini  bilish 

muhim o‘rin tutadi. Umuman olganda, qiymatning