Toshkent davlat yuridik universiteti xalqaro tashkilotlar huquqi

VI-BOB.
BIRLASHGAN MILLALATLAR TASHKILOTINING 
IXTISOSLASHTIRILGAN MUASSASALARI
BMTning ixtisoslashtirilgan muassasalari tushunchasi, ularning 
huquqiy maqomi. BMTning ixtisoslashtirilgan muassasalari turlari. 
BMT ixtisoslashtirilgan muassasalarining BMT asosiy organlari bilan 
aloqasi. 
BMTning ixtisoslashtirilgan muassasalari tushunchasi,
ularning huquqiy maqomi 
“Ixtisoslashtirilgan muassasalar” tushunchasi BMT Ustavining 57-
moddasida tavsiflab berilgan. Unda shunday deyilladi: 
1. Hukumatlararo bitimlarga binoan ta'sis etilgan va o'zlarining 
ta'sis hujjatlarida belgilangandek, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniyat, maorif, 
sog'liqnisaqlash va shu kabi sohalarda xalqaro mas'uliyat yuklangan turli 
ixtisoslashgan muassasalar Tashkilot bilan 63-modda qoidalariga 
muvofiq bog'lanadilar.
2. Tashkilot bilan yuqorida ko'rsatilgan tarzda bog'lanadigan 
bunday 
muassasalar 
keYilngi 
moddalarda 
«ixtisoslashtirilgan 
muassasalar» deb yuritiladi. Moddaning mazmunidan ko'rinib turibdiki, 
ixtisoslashtirilgan tashkilotlarga quyidagi asosiy belgilar xosdir: 
1) ta'sis hujjatlarining hukumatlararo xarakterda ekanligi; 
2) muayyan sohalarda xalqaro mas'uliyat yuklanganlik; 
3) BMT bilan bog'langanlik. 
Ushbu tavsif va belgilardan kelib chiqib ixtisoslashtirilgan 
muassasalarga quyidagicha ta'rif berish mumkin:
BMT ixtisoslashtirilgan muassasalarning siyosati va faoliyatini 
uyg'unlashtirishga taalluqli tavsiyalar beradi. Tashkilot, zarur bo'lsa, 
manfaatdor davlatlarning BMT Ustavi 55-moddada ko'rsatilgan 
maqsadlarni bajarish uchun talab qilinadigan har qanday yangi 
BMTning ixtisoslashgan muassasalari –
BMT bilan bog'langan va 
maxsus 
sohalarda 
hamkorlikni 
amalga 
oshiruvchi, 
universal 
harakterdagi xalqaro hukumatlararo tashkilotlar. 

---

93 
ixtisoslashtirilgan muassasalar tuzish to'g'risidagi muzokaralarga 
kirishishi uchun tashabbus ko'rsatadi.
BMTning ushbu vazifalarini bajarish uchun mas'uliyat Bosh 
Assambleyaga va Bosh Assambleya rahbarligida Iqtisodiy va Ijtimoiy 
Kengashga yuklanadi. BMT Ustavi 63-moddasiga muvofiq Iqtisodiy va 
Ijtimoiy Kengash 57-moddada ko'rsatilgan har qanday muassasa bilan 
mazkur muassasalarning Tashkilot bilan bog'lanish shartlarini belgilab 
beruvchi bitimlar tuzishga vakil qilinadi. Bunday bitimlar Bosh 
Assambleya tomonidan tasdiqlanishi kerak. 
Kengash ixtisoslashtirilgan muassasalarning faoliyatini ularga 
maslahat va tavsiyalar berish hamda Bosh Assambleya va Tashkilot 
A'zolariga tavsiyalar berish yo'lib bilan uyg'unlashtirishga vakil qilinadi. 
Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash ixtisoslashtirilgan muassasalardan 
muntazam ma'ruzalar olib turish uchun zarur choralar ko'rishga vakil 
qilinadi. 
Kengash 
Tashkilot 
A'zolaridan 
va 
ixtisoslashtirilgan 
muassasalardan o'zining vakolat doirasidagi masalalar bo’yicha Bosh 
Assambleyaga bergan tavsiyalarning ijrosi yuzasidan ko'rilgan choralar 
haqidagi ma'ruzalarni olib turish maqsadida Tashkilot A'zolari va 
ixtisoslashtirilgan muassasalar bilan bitimlar tuzishga vakil qilinadi.
Ayni paytda ixtisoslashgan muassasalar o'z maqsad va vazifalari, 
tashkiliy tizimlari va organlari vakolatlarini belgilab beruvchi o'z ta'sis 
aktlari (davlatlararo shartnoma) asosida tuzilgan va amal qilayotgan 
mustaqil xalqaro tashkilot degan maqomini to'la saqlab qoladilar
48
.