Toshkent davlat yuridik universiteti xalqaro tashkilotlar huquqi

uchinchi bosqich
1919 Yillda tinchlik va xalqaro xavfsizlik masalalari bilan 
shug'ullanuvchi Millatlar Ligasining tashkil topishi bilan boshlandi. 
Mazkur tuzilmaning bunga qadar tashkil etilgan xalqaro tashkilotlardan 
farqli jihati u umumiy vakolatli hukumatlararo xaqaro tashkilot 
hisoblanadi. 
Mazkur tashkilotning Statuti 1919 yil 28 iyunda qabul qilingan, 
1920yil10 yanvarda kuchga kirgan 
7
. 
Millatlar Ligasining asosiy organlari Ligadagi barcha a'zolarning 
Yilg'ini bo'lgan Majlis, Kengash va doimiy Kotibiyat hisoblanadi. 
Uning asosiy vazifasi tinchlikni saqlash va yangi urush kelib 
chiqishining oldini olish bo'lgan. Millatlar Ligasi tinchlikni saqlash 
uchun barcha choralarni ko'rishi kerak edi. Basharti, Liganing u yoki bu 
a'zosi o'ziga olgan majburiyatlarga xilof ravishda urush ochsa, Liganing 
asosiy a'zolari u bilan har qanday savdo va moliyaviy munosabatlarni 
uzishi, Kengash esa, turli manfaatdor davlatlarga u yoki bu qo'shinlar 
tarkibini olib chiqish haqida taklif bilan chiqishi shart hisoblangan. 
Millatlar Ligasi Statutida tinchlikni saqlash bo'yicha turli samarali 
choralar nazarda tutilgan. Unda davlatlar qurollanganligini millat 
xavfsizligini ta'minlash uchun kerak bo'lgan miqdorgacha cheklash 
zarurati tan olingan. Liga kengashiga har bir davlat uchun qurollarni 
cheklash rejasini tanlash hamda ularni manfaatdor hukumatlarga 
muhokama qilish uchun taqdim etish tavsiya etilgan. 
6
Международное право: учебник /Под ред. А.Н.Вылегжанина. – М.: Юрайт, 2011. – С. 349. 
7
Статут Лиги Наций. 
http://www.twirpx.com/file/299488/
 
Xalqaro tashkilotlar rivojining ikkinchi bosqichida, xususan XIX 
asrning ikkinchi yarmida tashkil etilgan xalqaro tashkilotlar xalqaro 
masalalarning ayrim yo'nalishlarini o'rgangan 
maxsus vakolatli 
ixtisoslashgan tashkilotlar
sifatida namoyon bo'ladi. 

---

25 
Biroq, Millatlar Ligasi tinchlikni saqlash hamda xalqaro 
mojarolarni tinch yo'l bilan hal etish bilan bog'liq o'zining asosiy 
vazifasini bajara olmadi. Liga a'zolari o'rtasida yuzaga kelgan 
kelishmovchiliklar qabul qilingan majburiyatlarni bajarish imkoniyatini 
yo'qqa chiqardi. Chunonchi, Millatlar Ligasi Ikkinchi jahon urushi, 
shuningdek Yaponiyaning Xitoyga, Italiyaning Efiopiyaga (Italiya-
Abissiniya mojarosi), Germaniyaning Avstriya va Chexoslovakiyaga 
hujumining oldini olishga muvaffaq bo'la olmadi. Nihoyat, Millatlar 
Ligasi o'z majburiyatlarini mazkur tarixiy bosqichda ado eta olmaganligi 
bois, 1946 yil 18 aprelda rasman tugatildi, aslini olganda esa, 1936 
yildan boshlab Millatlar Ligasi deyarli faoliyat yuritmay qo'ygan edi.
Milliatlar 
Ligasi 
faoliyati 
va 
uning 
Statuti 
bir 
qator 
kamchiliklardan holi bo'lmasada, Statut o'z davrining ajoyib hujjati 
bo'lib, unda bugungi kun uchun muhim bo'lgan bir qator bandlar mavjud 
edi.
Uning moddalarida keltirilgan: 
- qurollanishni cheklash; 
- nizolarni sud tartibida yoki Xalqaro odil sudlov doimiy palatasiga 
murojaat qilish yo'li bilan tartibga solish; 
- hududiy yaxlitlikni o'zaro kafolatlash; 
- tinchlikni ta'minlash maqsadida choralar to'g'risida; 
- davlatlarga qo'llaniladigan sanktsiyalar;
- xalqaroshartnomalar va xalqaro normalarga rioya qilishni 
ta'minlash; 
- a'zo-davlatlarning hamkorlik qilish majburiyati to'g'risidagi 
qoidalar 1919 yil sharoitida eng katta yangilik edi 
8
. 
Xalqaro tashkilotlar yaratilishining to'rtinchi bosqichi 1945 yilda 
Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT)ning tashkil etilishi bilan 
boshlanadi va ushbu davr;